Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 8. Eerste stuk

[Eeltje Halbertsma]

HALBERTSMA (Eeltje), zoon van Hidde Halbertsma, koopman, werd den 8^sten October 1797 in het Friesche dorp Grouw geboren en, voor de studie bestemd, met zijn ouderen broeder, naar Leeuwarden gezonden ter beoefening van de talen, onder den voortreffelijken rector Valentinus Slothouwer. Kort na het jaar 1813 vertrok hij naar Leiden, om er de geneeskunde te beoefenen, hoorde er vier jaren lang de lessen van de beroemdste hoogleeraren, bezocht ook Duitschland, en keerde na een verblijf van ruim een half jaar te Heidelberg, waar hij mede de lessen aan de Hoogeschool had bijgewoond, naar Leiden terug, waar hij op den 8^sten October 1818 tot doctor in de geneeskunde bevorderd werd,

Hij zette zich te Purmerend als geneesheer neder, doch was verpligt om, na een verblijf van anderhalf jaar, tot herstel van zijne gezondheid, zich naar zijne geboorteplaats

[p. 90]

bij zijne familie te begeven. Verschillende omstandigheden werkten vervolgens mede, om hem te doen besluiten te Grouw de praktijk te blijven uitoefenen.

Tot op het jaar 1854 bleef hij daar met roem werkzaam. Men achtte den kundigen geneesheer hoog, en men beminde hem om zijne bescheidenheid, rondborstig karakter, geestige opmerkingen, luimige verhalen en altijd opgeruimde en vervrolijkende gesprekken. De laatste tien jaren van zijn verblijf te Grouw waren jaren van veel leed voor hem geweest, daar hij, bij klimmenden ouderdom, eerst zijne oudste dochter, uit zijn huwelijk met Mejufvrouw Baukje Fockens, die te Alkmaar gehuwd was, daarna zijn oudsten zoon, predikant bij de Doopsgezinden te Emden, en eindelijk zijne dochter Anna ten grave zag dalen, terwijl een zoontje van zijn broeder Tjalling, die hem eerlang insgelijks ontviel, ook door den dood van zijne zijde werd weggerukt.

Na zoo veel verliezen verlangde hij naar rust, droeg zijne praktijk aan zijn zoon over en ging te Leeuwarden wonen, voor zoover hij niet een tijdlang bij zijne familie te Bolsward, te Deventer of te Emden doorbragt. De plaats, waar hij het grootste gedeelte van zijn leven had doorgebragt, was ook de plaats van zijn overlijden, daar hij den 22^sten Maart 1858 te Grouw overleed.

‘Gedurende ruim dertig jaren, zegt de Heer Eekhoff, had Halbertsma door zijne geestige pennevruchten en bijzonder door zijne, deels luimige, deels roerende verzen zoo vele harten gewonnen, zoowel voor zijn persoon als voor de Friesche taal, welke hij vooral uit hare diepe vernedering had opgeheven en in hare waarde en schoonheid, doen kennen en vereeren, - dat hij een man des volks, een voorwerp van algemeene belangstelling en vereering was geworden.’ En zulks te regt. De geschriften, wier lijst wij hier tevens overnemen, die hij met zijnen broeder, den thans nog levenden letterkundige te Deventer, Dr. J.H. Halbertsma, uitgaf, getuigen het, dat hij een voortreffelijk dichter en volksschrijver was wiens schoone verzen, geestige verhalen en naïve voorstelling krachtig hebben medegewerkt tot verlevendiging van der Friezen volksgeest en goeden smaak, en die eenen belangrijken invloed hebben uitgeoefend, om eene nieuwere Friesche letterkunde in het leven te roepen.

De geschriften van Eeltje Halbertsma, meest door en in vereeniging met die van zijn broeder, D^s. J.H. Halbertsma, uitgegeven, zijn de volgende:

De Lape koer fen Gabe Skroor, Dimter 1822. kl. 16^o 2de druk ald. 1829, in post 12^o. 3de druk ald. 1834. gr.

[p. 91]

12^o. Voor een groot gedeelte in het Hoogduitsch vertaald door K.J. Clement, en in 1846 te Leipzig uitgegeven onder den titel van: Lappenkorb von Gabe Schneiderus a. Westfrisland, mit Zuthaten aus Nord-Frisland.

De Sceerwinkel fen Joute-baes, Dimter, 1835. kl. 8^o.

Hierin is ingevlochten een vertoog: Boërkerij in Kjepmanscip, geschreven door den derden broeder Tjalling Halbertsma, de boterkooper.

De Treemter (It. Reventer) fen it Sint Anthoni Gasthuws to Ljouwert, of trye leugeners troch ien greate ljeagen forbettere, fen Dr. E.H. mei kântteikeningen fen J.H. Halbertsma, Dimter, 1836. kl. 8^o.

De Noärcher Ruen van Gabe scroar. Ien Brief screaun yn de Moanne, foun in opbrocht troch syn omke Doctor E.H. fen Grouwergea, mei kântteikeningen fen J.H.H. Dimter, 1836. kl. 8^o.

Oan Eölus oer it Needwaer fen de 29^sten Novimber 1836; ien letter fen J.H.H. Dimter, 1837, kl. 8^o.

Eölus, Grewa fen storm in onwaer, syn antwird oan Doctor J.H.H. mei oar Grjimmank, Dimter, 1837. kl. 8^o.

Twîgen uwt ien âlde stamme, uwtjown troch Dr. E.H. mei oanteikeningen fen J.H.H. Dimter, 1840, gr. 12^o. In het Hollandsch vertaald door J.J.A. Gouverneur onder den titel van: Twijgen, uit een ouden stam opgeschoten, Dev. 1841. 8^o.

De Foarname Uut-fen-huwzers yn Frieslân, trog Dr. E.H. Ljeauw. 1841. gr. 8.

Minne Jorrits Reis nei it Kollummer oproer, bescreauwn troch Dr. E.H. Snits, 1851. kl. 8^o.

Leed in Wille fen E.H. in de Flotgaerzen fen J.H.H. Dimter, 1854. gr. 12^o.

De Quickborn. Plat duetske Rymkes, yn it Friesk oerbrogt. trog Dr. E.H. Liouwerd, 1857. kl. 8^o.

De Jonkerboer, of Krystyd in Sint Steffen yn âld Frieslân. Leste schrift fen Dr. E.H. nei syn dead mei een oersicht fen syn libben uutjuwn trog ien fen syn fruenen. Liouw. 1858, kl. 8^o.; 2de druk ald. 1859. 8^o.

De volgende bijdragen zijn mede van E. Halbertsma:

Ybel in Jelke, of de Boosk op it ys. Tollens fen fieren neifolge; in het Friesch Jierboeckjen foar 1833, bl. 41.

De tere Maimoärne in de Minsce; in hetzelfde jaarboekje voor 1834, bl. 65.

Het dorp Grouw; in den Friesche Volks-Almanak voor 1837, bl. 125.

Een Doctor aan een Meisje, dat hem om een Sint Nikolaas vroeg: in den Overijss. Alm. voor Oudh. en Lett. voor 1836

Rosa aan de Meisjes; in denzelfden Alm. voor 1837.

[p. 92]

Batthyanys Dead; in de Swanneblummen for 1851, bl. 3.

Teltsjes fen de wise mannen fen Esonstêd; in de Friske Hûsfrienn, 1858.

Zie van Leeuwen, Cat. der provinc. biblioth. van Friesl. bl. 213-218; Leeuwarder Courant, 25 Maart 1859; Eekhoff, Levensboschouwing van Dr. Eeltje Halbertsma, vóór De Jonkerboer.