Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 8. Eerste stuk

[Jan den Haen]

HAEN (Jan den), te Gouda geboren, was een dapper zeeman van wiens familiebetrekkingen en jeugd niets bekend is. Wij ontmoeten hem het eerst in 1659 als bevelhebber op het schip Haarlem van 40 stukken, in dienst der admiraliteit van de Maas, en behoorende tot de vloot onder de Ruiter ter hulpe van Denemarken gezonden. In het verhaal van dien togt wordt zijn naam meermalen genoemd, doch hij werd, even als zoo velen op de vloot en op zijn schip, door ziekte overvallen, zoodat de Ruiter in 1660 oordeelde zijn besmet schip naar het vaderland te zenden. Hij had in den ongelukkigen zeeslag van 1665 tegen de Engelschen het bevel op de Stad en Lande van 62 stukken en vermeesterde toen het eenige schip dat op den vijand veroverd werd, de Charity van 46 stukken, waarvoor hij met een gouden keten begiftigd, en van buitengewoon tot gewoon kapitein verheven werd.

Gedurende den tweeden en derden Engelschen oorlog woonde den Haen als kapitein op de Kalantsooge van 66 stukken niet alleen al de zeeslagen bij, maar gaf hij ook veelvuldige blijken van beradenheid en moed en baande zich daardoor den weg tot de waardigheid van schout bij nacht. Als zoodanig wordt zijn naam bij verschillende ondernemingen genoemd, meer bijzonder in 1673, toen hem het bevel werd opgedragen over eenige schepen, branders en advysjagten, bestemd om daarmede den Teems op te varen, deels om de gesteldheid der vijandelijke vloot op te nemen, maar ook deels en wel voornamelijk, om aan

[p. 57]

Europa te doen blijken, wie thans meester van de zee was. Ofschoon er weinig van aanbelang op dezen togt voorviel, werd het voorgestelde doel door den Haen er toch mede bereikt, en begrijpende aan zijnen last te hebben voldaan, keerde hij naar 's lands vloot weder. In den hardnekkigen strijd bij Kijkduin, op den 21^sten Augustus van laatstgenoemd jaar, overlaadde hij zich met roem, en geraakte met de Britten in zulk een hevig gevecht, dat hij spoedig zich genoodzaakt zag, op een ander schip over te gaan. Ten gevolge van dit zijn gedrag werd hij tot vice-admiraal bevorderd. Hij behoorde in dien rang ten jare 1674 tot het eskader van Tromp, en vergezelde dezen op zijnen togt naar de eilanden Bel-Isle, Noirmoutier, St. Sebastiaan en naar de Middellandsche Zee. In het volgende jaar maakte hij deel uit van de vloot onder de Ruiter naar Messina afgezonden, en had toen het bevel op de Gouda van 76 stukken, waarmede hij door de Ruiter gelast werd eenige koopvaardijschepen naar Lissabon en Cadix te begeleiden, ter welker laatste plaats hij vertoeven moest om nadere bevelen te ontvangen. Nadat de Ruiter den 26^sten September hem daar had wedergevonden, zette men gezamenlijk den togt voort, tot dat het eskader van den Haen op den 8^sten November gemist werd. Eerst den 24^sten December kwam hij te Palermo aan, waar hij van de Ruiter last ontving zich ten spoedigste bij 's lands vloot te voegen. Hieraan voldaan hebbende, had hij een belangrijk deel aan den zeeslag bij Stromboli, tegen den luitenant generaal Du Quesne in 1676, en kort daarna ook aan den zeeslag bij Palermo, die op den 2^den Junij van dat jaar plaats had. Na het sneuvelen van de Ruiter voerde hij de vlag als luitenant-admiraal, doch een half uur vóór het staken van het gevecht moest ook hij het leven voor het vaderland laten. Staande op het vinkenet bij den grooten mast, werd hem door een grooten kanonskogel het achterste van het hoofd weggeschoten, zoo dat hij oogenblikkelijk den geest gaf.

Teregt zegt de Heer de Jonge, in zijn hier aangehaald werk, dat, na zoo dikwerf zijn leven voor het vaderland in de waagschaal gesteld te hebben, men had mogen verwachten dat het lijk van den Haen op 's lands kosten plegtig zou ter aarde besteld, en dat boven zijne rustplaats een praalgraf zou opgerigt worden. Niets daarvan gebeurde. Een verschil van de leden der admiraliteit van Amsterdam, die hem aanmerkten als gesneuveld zijnde in hoedanigheid van vice-admiraal van hun collegie, en reeds alles hadden besteld voor zijne plegtige begratenis en de oprigting van een praalgraf hem ter eere, met Hunne Hoog

[p. 58]

mogenden, die den Haen beschouwden als bevelhebber der generaliteit, en die niet voornemens schenen te zijn iets ter zijner eere te zullen doen, veroorzaakte dat de veelvuldige diensten van den voor het vaderland gesneuvelden zeeheld niet werden beloond en zijn lijk buiten kosten van den staat in een der kerken van Gouda is nedergelegd, zonder dat eenig onderscheidend teeken boven hetzelve geplaatst is.

Vraagt men nu waarom 's lands Staten zoo onbillijk waren, dan moet het antwoord gezocht worden, gedeeltelijk daarin, dat de tijden voorbij waren, dat men voor een hoofdbevelhebber, ook na eene beslissende nederlaag, een praalgraf stichtte, maar gedeeltelijk ook daarin, dat den Haen, door zijne onrustigheid en moeijelijke geaardheid veel vijanden had, die vooral niet verminderd waren, toen hij, in 1672, den vice-admiraal Volkert Schram en den schout bij nacht David Vlug van pligtverzuim beschuldigde, voor den krijgsraad riep en deze ten slotte, na gezet en naauwkeurig onderzoek der beschuldigingen, beiden voor onschuldig moest verklaren.

Zie Brandt, Lev. van de Ruiter, bl. 159, 181, 203, 405, 414, 422, 469, 510, 566, 567, 594, 631, 652, 713, 787, 813, 827, 828, 863, 911, 916, 923, 931, 933, 975, 978, 993; (van den Bos), Lev. en daden der Zeeheld. D. II. bl. 166, 236, 272, 282, 289, 291, 292; de Jonge, Geschied. van het Ned. Zeewez. D. II. St. II. bl. 188, 213, D. III. St. I. bl. 268, 297, 322. 415 met het facsimilé zijner handteekening, St. II. bl. 11, 123, 127, 209-214.