Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 8. Eerste stuk

[Petrus Hackius]

HACKIUS (Petrus), geboren te Leiden, was predikant te Wachtendonk, toen hij in 1578 of 1581 voor eenigen tijd te Leiden in leening aangenomen, doch weldra in ‘absolute dienst’ aan de gemeente verbonden werd. Gedurende zijne dienst aldaar maakte hij zich bij onderscheidene gelegenheden berucht. Na in 1582 eenigen tijd aan de gemeente te Alphen geleend te zijn, was hij te Leiden teruggekeerd, en voer hij hevig uit tegen het in 1583 gesloten huwelijk van prins Willem I met Louisa de Coligny. En toen in 1584 genoemde vorst door Balthasar Gerard vermoord was, ontzag hij zich niet om openlijk van den predikstoel te zeggen, dat dit ongelukkig uiteinde een oordeel Gods en eene hemelsche straf was, wegens den praal en staatsie bij den plegtigen doop van Frederik Hendrik ten toon gespreid. Hij werd in dat jaar, op verzoek van de regering te Medemblik, voor een tijd van vier maanden aan de gemeente aldaar bij leening afgestaan, doch was weinig geschikt om de aldaar ontstane oneenigheden in de kerk te verbeteren. De aldaar bevelvoerende overste Sonoy weigerde hem binnen de stad te laten, doch hij kwam er toch binnen, en schold hem op den predikstoel voor een tyran uit. Zoo hoog liepen de twisten, dat, op bevel van prins Maurits, Hackius met geweld de stad uitgebragt werd, en genoodzaakt was naar Leiden terug te keeren. De magistraat dier stad, die hem zeer genegen was, moest hem, op aandrang der oud kerkelijken, in 1586 in zijne dienst schorsen, terwijl hem tevens het avondmaal werd ontzegd. Zijne suspensie werd evenwel in 1589 opgeheven, doch in 1595 zag de magistraat der stad, ondanks herhaalde vermaningen tot meer gematigdheid en voorzigtigheid, zich genoodzaakt hem af te zetten, ja zelfs hem zijne woning te doen verlaten. Hij bleef echter zijn tractement behouden, doch stierf kort daarna in 1595.

Hackius was een tegenstander der oud kerkelijke partij en een ijverig tegenstrever van de vastgestelde geloofsbelijdenis in de hervormde kerk, waar tegen hij zich evenwel, als gedeputeerde van Leiden op de synode ter harer invoering niet openlijk durfde verzetten. Zelfs op den predikstoel voer hij hevig uit tegen den invloed van het gezag der synoden. Hij beweerde eens, in eene vergadering des kerkenraads, dat de magistraat van Leiden ‘eer de Spaan-

[p. 38]

sche inquisitie dan de Geneefsche discipline soude toelaten of sich onder eene synode te begeven.’ Zijn collega van de Wouwer, die de partij van Leicester was toegedaan, en wien zulke uitlatingen zeer hinderden, kreeg op zijne tegenspraak ten antwoord: ‘dat de heeren van Leiden sijne excellentie (den graaf van Leicester) niet vreesden; dat sij den Spanjaard en Fransoijs hadden tegengestaan, en dat sij 't ook den Engelschman souden doen, al soude de eene steen op den anderen niet blijven.’

Bij gebrek aan berigten uit dien tijd omtrent Hackius valt het moeijelijk hem juist te beoordeelen. Tegen de beschuldigingen zijner wederpartij, staat de lof, hem door Uytenbogaert en Brandt toegezwaaid, over. Beiden noemen hem ‘een vermaard predikant’ welke titel hij bij hen rijkelijk verdiend had, omdat hij, bij de andere hervormden, gehouden werd, ‘met Coolhaes, voor een onzuiveren leeraar, vijandt der christelijke discipline, ingedrongen, gehouden en gehuert om de kerk (zoo hij van zijnent wege zelf bekent hadde) in roer te stellen, met één woord, voor een voorlooper der Remonstranten.’ Het blijkt uit al het medegedeelde, dat Petrus Hackius, even als Coornhert en Coolhaes, een belangrijk persoon geweest is in de woelige dagen die hij beleefde, en te wenschen is het, dat een onzer geleerden, die daartoe welligt niet ver te zoeken zou zijn, eens in de gelegenheid ware, zijn karakter en daden, uit nog ongebruikte stukken, uit een te zetten.

Hackius maakte zich verdienstelijk door de overzetting van:

(Franc. Hotman) Brutum fulmen, dat is crachteloose Blixem, daermede wort bewesen, dat de verclaringe des bans uytgesproken van paus Sixto V tegen Henrick van Bourbon, Coningh van Navarre, is te achten voor ydel; vermeerderd door P. Hackius, Leid. 1588. 8^o.

Biblia, dat is de gantsche H. Schriftuere. Met seer schoone annotatiën nae den Geneefschen exemplaer. Nu ten tweedemael oversien door P.H. (ackius); Leid. 1591. fol.

Zie Hooft, Ned. Hist. B. XXI. bl. 44-46; Uytenbogaart, Kork. Geschied. D. III. bl. 227; Brandt, Hist. der Ref. D. I. bl. 703, 704, 738, 739; Soermans, Kerk. Reg. van Zuid-Holl. bl. 49; Wagenaar, Vaderl. Hist. D. VIII. bl. 27, 259; Le Long, Boekz. des Bijbols, bl. 741; van Wijn, Bijv. en Aanm. D. VIII. bl. 19; W. te Water, Tweede Eeuw-getijde van de geloofs-belijdenisse, bl. 84, 85, 243-245; Naaml. der Leidsche Predik. achter de Orde der feest- en lijdensteksten, (Leid. 1857. 8^o.) bl. 95; Rogge, C.J. Coolhaes, D. I. bl. 125, 222, 226, D. II. bl. 66, 159, 244; Cat. van de Nalatensch. van Jan Schouten, 2de gedeelte, bl. 51.