Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 7

[Nioolaas Emanuel Frederik de Gumoëns]

GUMOËNS (Nioolaas Emanuel Frederik de) zoon van den luitenant-kolonel de Gumöens, die in 1798 bij de verdediging van zijn vaderland sneuvelde, de kleinzoon van den generaal de Gumöens, kolonel van het Bernsch regiment van dien naam in Nederlandsche dienst, werd in 1790 te Orbe in Zwitserland geboren, te Weenen op de militaire genieschool geplaatst en trad daar uit in 1805 als vaandrig in het Regiment van den prins van Ligne; woonde met onderscheiding de veldtogten van 1805 en 1808 bij en werd in den laatste tot Luitenant der Grenadiers bevorderd. Na den vrede van Weenen en het bondgenootschap van Oostenrijk met Frankrijk (1810) nam hij zijn ontslag en vertrok over Turkye met aartshertog Frans, broeder van den aartshertog Ferdinand, dien hij daar ontmoette, en die, om dezelfde reden, dienst op het Schiereiland ging zoeken, naar Spanje, en kwam, juist toen de Franschen de stad belegerden, te Cadix aan. Terstond stelde het regentschap de Gumöens als Kapitein aan, en belastte hem met te oprigting van een nieuw corps, onder bevel van den Engelschen generaal Doyle, die spoedig zijne verdiensten opgemerkt hebbende, hem tot zijn adjudant koos. Na het opbreken van het beleg van Cadix werd hij geplaatst bij de algemeene staf van het Engelsch-Spaansche leger, dat de Franschen tot de ontruiming van Valencia in Kalalonie dwong. Hij nam ijverig aandeel aan de herovering

[p. 561]

van Tarragona en van het fort van Baleguer; nam deel aan onderscheidene gevechten en werd voor het einde van den veldtogt tot Luitenant-Kolonel bevorderd. Begeerig om zijn vaderland nuttig te zijn, keerde hij in 1815, toen het bondsleger op de been werd gebragt, naar Zwitserland terug en werd terstond bij hetzelve geplaatst aan het hoofd van den algemeenen staf der 1^ste divisie, die Franche-Comté binnentrok, en onderscheidde zich ook in die betrekking. Toen de Zwitsersche troepen naar hun vaderland waren teruggekeerd, begaf zich de Gumöens naar Nederland, en hij was Luitenant-Kolonel van den staf, toen de belgische omwenteling uitbrak. Toen hij in herfstmaand van 1830 als parlementair door Prins Frederik der Nederlanden naar de zoogenaamde Brusselsche regering was gezonden, was hij op het punt om door de menigte vermoord te worden en werd gevangen gehouden.

De moed en kloekmoedigheid, waarvan hij bij deze gelegenheid blijken gaf, werden algemeen bewonderd. Vóór den korten maar roemrijken veldtogt van 1831 verkreeg hij zijne vrijheid.

Tot den rang van Kolonel bevorderd, was hij gedurende verscheidene maanden werkzaam in het kasteel van Antwerpen, onder den generaal Chassé, waarna hij door den Prins van Oranje in het hoofdkwartier werd geroepen. Toen echter het kasteel werd aangevallen, bewogen de gevoelens van gehechtheid, die hij voor zijuen dapperen bevelhebber koesterde, hem verlof te vragen om zich bij dezen te voegen. Welke diensten hij Chassé gedurende het gedenkwaardig beleg bewees, kunnen diens rapporten getuigen. Daags voor de overgave van het kasteel viel een bom nabij hem, toen hij de gewone ronde deed. Hij bekwam negen wonden en overleed zes dagen daarna (21 Dec. 1832) in het hospitaal te Antwerpen.

De Gumöens paarde aan de bekwaamheden eens krijgsoversten al de hoedanigheden van het hart, welke achting en eerbied inboezemen, en zijn verlies werd innig door Nederland en zijn vrienden betreurd.

Ter zijner nagedachtenis besloten de officieren van en generalen staf een eenvoudig gedenkteeken op te rigten, tot welk einde eene inschrijving door den luitenant-generaal baron de Constant Rebecque, als chef van dat korps, geopend werd, aan welke al de effectieve en honoraire officieren van genoemden staf, als ook de gedetacheerden daarbij en eenige andere officieren en vrienden van den overledene, door ruime bijdragen deel namen. De regering te 's Hage uitgenoodigd zijnde dat deze naald op de burgerlijke begraafplaats der residentie mogt worden geplaatst, vond zich vereerd met de onderscheiding, hare stad te beurt gevallen, en nam goedgunstig het gedane aanbod aan; terwijl het hoofd van het stedelijk bestuur tevens de vrijheid nam aan de krijgsmakkers van de Gumöens te verzoeken, dat hij onder het aantal der vereerders van hunnen gesneuvelden wapenbroeder

[p. 562]

mogt worden opgenomen. Het lijk van Bergen op Zoom, waar hetzelve het eerst was geplaatst, naar herwaarts gevoerd zijnde, werd, in tegenwoordigheid van den luitenant-generaal baron de Constant Rebecque, en de overige zich thans in deze residentie bevindende officieren van meergemelden staf, in den daartoe vervaardigden kelder geplaatst. Het monument is te Deventer vervaardigd in de ijzergieterij van de heeren Nederburgh, Nering Bögel en Comp. Het is van gegoten ijzer, zijnde ongeveer vijf ellen hoog met de drie ijzeren trappen, waar het op rust, en heeft den vorm eener naald of zuil. Het onderste gedeelte is een vierkant: op de eene zijde staat het wapen van den afgestorvene, met het motto of de spreuk: Vertu surmonte envie, in vergulden letters; hieronder ligt eene krans van eikenloof, waaraan hangende is de militaire Willemsorde, het metalen kruis en de medaille der Citadel, op welke ook hij volle aanspraak zou gehad hebben, indien het vijandelijk lood zijn leven gespaard had. Op de tweede zijde leest men, insgelijks in vergulden letters, de volgende latijnsche inscriptie: Nic. Freder. Emman. de Gumöens, nato in Helvetio Orbe d. XIX April. MDCCXC, tribuno militari castris Neerlandicis ordinandis praefecto, in defensione arcis Antverpiensis militi voluntario, ex vulneribus mortuo d. XXIX Decemb. MDCCCXXXII, hoc monumentum posuerunt moesti commilitones.

Op de derde zijde staat het beroemde kasteel, tot welks heldhaftige verdediging hij toegesneld was, kunstmatig afgebeeld; in de hoeken ziet men de vijf bolwerken dier sterkte duidelijk aangetoond, terwijl men naast het bastion I (Hermando) leest: Plaats der verwonding, 22 Dec. 1832; welke plaats aangeduid wordt door eene springende bom. Midden in hetzelve staat: Citadel van Antwerpen, geschreven met vergulden letters, gelijk het voorgaande. De Schelde is hier ook op aangeteekend, die er zigtbaar langs heen stroomt. Eindelijk leest men op de vierde zijde, insgelijks met vergulden letters, het volgende Nederduitsche opschrift: Aan de nagedachtenis van Nicolaas Frederik Emmanuel de Gumöens, geb. te Orbe, in Zwitserland, 19 April 1790, Kolonel bij den Generalen Staf van het Nederlandsche Leger, overleden om zijne bekomen wonden bij de verdediging der Citadel van Antwerpen, waaraan hij vrijwillig deel nam, 29 December 1832, door zijne wapenbroeders of vrienden toegewijd.

Het bovenste gedeelte, of de spits bijloopende vierkante zuil, rust op het vierkant door middel van vier ijzeren bommen; regts en links van hetzelve zijn militaire zegeteekenen afgebeeld.

Zie Nieuwenhuis, Woordenb. van Kunsten en Wetenschap Aanhangsel D. III. bl. 264; Bosscha, Nederl. Heldend. te land D. III. bl. 610, 620, 677 Bijv. en verb. 46; Stads Almanak van 's Gravenhage 1835 bl. 28, 29.