Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 7

[Johannes Georgius Graevius]

GRAEVIUS (Johannes Georgius) werd te Naumburg in Saksen, den 29^sten Januarij 1632, uit een aanzienlijk geslacht, geboren. Zijn grootvader was Schepen en Inspecteur der geldmiddelen en der publieke gebouwen te Delitz. Zijn vader, Georgius Greffe, werd, na geruimen tijd aan het hof van den Prins van Dessau, en vervolgens aan dat van den Keurvorst van Saksen doorgebragt te hebben, Intendant van Prins Jannusius Radzivil, en vervolgens van diens weduwe Elisabeth Sophia van Brandenburg, en van diens tweede gemaal Julius Hendrik van Westphalen. Hij was eerst gehuwd in 1627 met Anne Sabine Prezschner, die hij in het eerste kraambed verloor, en daarna met Catharina Pfretzschner. Te Naumburg, waar hij zich met der woon had nedergezet en ook tot Schepen benoemd werd, schonk deze tweede vrouw hem dertien kinderen, van welke Johannes Georgius de meest geliefde was.

Na op het gymnasium te Schulpforta in de buurt van Naumburg, de eerste gronden van het Latijn en het Grieksch gelegd te hebben, werd hij omstreeks 1649 naar Leipzig gezonden, waar hij eenigen tijd onderwijs kreeg van zijnen neef van moederszijde, Jan Strauchius, Hoogleeraar in de geschiedenis en de Latijnsche taal aan de Universiteit aldaar. Deze en de vader van Graevius verlangden dat hij in de regtsgeleerdheid zou studeren, maar de jonge Graevius had daar geen lust in en wenschte zich op de fraaije letteren toe te leggen. Hij haakte als het ware naar het oogenblik, dat hij zich daaraan geheel zou kunnen toewijden. Door zijn vader naar Oost-Friesland gezonden, ter uitvoering eener belangrijke commissie, waarvan hij zich uitmuntend kweet, trok hij door Deventer en bezocht daar den vermaarden Grouovius, aan wien hij door Thomas Reinesius was aanbevolen. Gronovius, na hem over sommige takken der geleerdheid ondervraagd te hebben, juichte zijn besluit, om zich aan de letteren toe te wijden, volkomen toe, en ten gevolge daarvan bleef Graevius, met goedvinden zijns vaders, te Deventer, om zich onder de leiding van Gronovius verder te bekwamen. Na gedurende twee jaren diens uitmuntend onderwijs genoten te hebben, vertrok hij naar Leiden, waar onlangs Saumasius en Heinsius tot groote schade der wetenschappen overleden waren. Vervolgens te Amsterdam gekomen, volgde hij eenigen tijd de lessen van David Blondel en daarna ook van diens opvolger in de geschiedenis, Alexander Morus. De eerste haalde hem tot het

[p. 354]

calvinisme over en op raad van beiden begon hij zich met ijver op de beoefening der geschiedenis toe te leggen. Eenigen tijd te Amsterdam vertoefd hebbende, zocht hij eene gelegenheid om Frankrijk en Italie te zien, maar dit gelukte hem niet. Zijne buitengewone kunde en verdiensten waren inmiddels ter ooren gekomen van den Keurvorst van Brandenburg, en deze beriep hem in 1656 tot Hoogleeraar in de letteren te Duisburg. Twee jaren had hij deze betrekking met lof vervuld, toen Gronovius van Deventer naar Leiden beroepen werd, om er in Heinsius plaats de geschiedenis en welsprekendheid te onderwijzen. Deze verliet Deventer niet, dan nadat hij bewerkt had dat Graevius tot zijn opvolger gekozen werd. Men wilde deze gaarne te Duisburg houden, en liet daartoe geene pogingen onbeproefd. Graevius vertrok echter in 1658 naar Deventer, en was er gedurende drie jaren met grooten roem werkzaam, totoat hij den 21^sten Augustus 1661 op zeer voordeelige voorwaarden naar Utrecht beroepen werd. Hij verwierf zich daar door zijn onderwijs in de welsprekendheid en geschiedenis zulk een grooten naam, dat niet alleen uit alle plaatsen van Nederland, maar van geheel Europa, de aanzienlijkste mannen naar Utrecht kwamen, om hem te hooren. Zijn roem steeg van dag tot dag, en geen wonder was het, dat de regering van Amsterdam, de curatoren der Leidsche Hoogeschool, die van de Universiteit te Heidelberg, en de republiek van Venetie pogingen in het werk stelden om den zoo zeer beroemden man aan zich te verbinden. Maar Graevius verkoos Utrecht bovenal tot zijn verblijf, en mogt er gedurende een en veertig jaren, in het genot eener schier ongekrenkte gezondheid, als eene ster van de eerste grootte op het gebied der wetenschap schitteren, totdat eene beroerte op den 10^den Januarij 1703 plotseling een einde maakte aan zijn leven, tot groote schade der wetenschap, der stad Utrecht en hare Hoogeschool, en van een groot aantal geleerde vreemdelingen, die als het ware aan zijne lippen hingen, en van anderen met wie hij eene geleerde briefwisseling onderhield.

De Hoogleeraar Petrus Burman hield op hem eene lijkrede, die door den druk is bekend gemaakt, en waaraan wij het bovenstaande ontleenden. Graevius was door Koning Willem III de rang en titel van historieschrijver verleend. Zijne zinspreuk was: Si vis amari, ama. (Bemin, zoo gij bemind wilt worden.)

Tijdens zijn verblijf te Duisburg was hij gehuwd met Odilia de Camp, die hem achttien kinderen schonk, waarvan slechts vier dochters hem overleefden. Een zoon van hem volgt. Zijne afbeelding ziet het licht op verschillende wijzen; eene is door G. Hoet geschilderd en door G. Valck gegraveerd, en voorzien met dit bijschrift van Petrus Francius:

Hoc eruditus spirat ore Graevius,
Decus Pelasgi, Romuli decus soli.

[p. 355]

Wij achten het onnoodig verder over 's mans verdiensten uit te wijden. Zijne werken zijn daar om te toonen wat hij voor de wetenschap heeft gedaan en gewerkt. Opmerkelijk is het evenwel dat een geleerde, die zoo goed Latijn schreef, deze taal zoo buitengewoon moeijelijk sprak. Wat zijn karakter aangaat, hieromtrent deelt zijn lijkredenaar veel goeds mede. Hij was nederig te midden van de toejuichingen der wereld, ijverig, eenvoudig, opregt, edelmoedig, matig en vol van geloof. Dit laatste wordt echter door anderen in twijfel getrokken.

De werken door Graevius geschreven zijn:

Isaaci Casauboni Epistolae, curante Johanne Georgio Graevio, Brunsw. 1656. 4^o. De eerste uitgave der brieven van Casaubonus geschiedde te 's Hage door Gronovius in 1638. 4^o.

Joannes Meursii. Ceramicus geminus, sive de Ceramici Atheniensium utriusque antiquitatibus, liber singularis, Traj. ad Rhen. 1663. 4^o.

Alberti Rubenii de re Vestiaria Veterum, praecipue de Lato-clavo, libri duo. Accedunt alia ejusdem Opuscula posthuma, Antv. 1665. 4^o.

Phaleuci in Abrahami Weselii Commentarium ad novellas constitutiones Trajectinas, Traj. ad Rhen. 1666. 4^o.

Hesiodi Ascraei quae extant Opera, Graece et Latine, ex recensione Johannis Georgii Graevii, Amst. 1667. 8^o. herdr. ald. 1701. 8^o.

Luciani Pseudo-sophista, seu Soloecista, Graece et Latine; cum notis et animadversionibus Joannis Georgii Graevii, Amst. 1668. 8^o.

Justini historiae Philippicae; ex recensione Johannis Georgii Graevii, cum ejusdem castigationibus, Ultraj. 1669. 12^o; herdr. Lugd. Bat. 1683 8^o; 1694. Ultr. 12; Amst. 1707. 8^o.

Monumenta illustrium virorum et elogia, aucta antiquis monumentis in agro Trajectino repertis, Traj. ad Rhen. 1671. fol.

Decii Magni Ausonii opera; Jacobus Tollius recensuit..... Graevii, aliorumque notis..... illustravit, Amst. 1671. 8^o.

C. Suetonius Tranquillus, ex recensione Joannis Georgii Graevii; cum ejusdem animadversionibus etc. Ultr. 1672. 4^o.; herdr. Ultr. 1688 4^o.; Hagae-comit. en Traj. ad Rhen. 1691. 4^o.

Creta, Cyprus, Rhodus; sive de nobilissimarum harum insularum rebus et antiquitatibus, commentarii posthumi Johannis Meursii, nunc primum editi cura J.G. Graeve, Amst. 1675. 4^o.

Marci Tulli Ciceronis Epistolarum libri XVI ad Familiares, ut vulgo vocantur; ex recensione J.G. Graevii, etc. Amst. 1677. 8^o. 2 vol.; herdr. ald. 1689. 12^o.

Lucii Annaei Flori Epitome rerum Romanarum; ex recensione et cum annotationibus Joannis Georgii Graevii, Traject. ad Rhen. 1680. 8^o.

[p. 356]

C. Catullus, Tibullus, Propertius, ex recensione J.G. Graevii, etc. Traj. ad Rhen. 1680. 8^o.

Joannis Meursii Theseus, sive de ejus vita, etc. Ultr. 1684. 4^o.

Marci Tullii Ciceronis Epistolarum libri XVI. ad Atticum; ex recensione J.G. Graevii; cum ejusdem animadversionibus et notis variorum, Amst. 1684. 8^o. 2 vol.

Joannis Meursii Themis Attica, etc. Traj. ad Rhen. 1685. 4^o.

Joannis Meursii de Regno Laconico.... de Piraeo.... et in Helladii Besantinoi Chrestomathiam animadversiones, Ultr. 1687. 4^o.

Luciani, Samosatensis Philosophi, Opera, ex versione Joannis Benedicti; cum notis integris Joannis Bourdelottii... Joannis Georgi Graevii... et selectis aliorum... recensita a Jo. Clerico, etc. Amst. 1687. 8^o. 2 vol.

Claudii Rutilii Numatiani, Galli, itinerarium, integris Josiae Simleri etc. J.G. Graevii, aliorumque animadversionibus illustratum, Amst. 1687. 12^o.

Marci Tullii Ciceronis, de Officiis, libri tres. Cato major, sive de Senectute. Laelius, sive de Amicitia. Paradoxa. Somnium Scipionis. Ex recensione Joann is Georgii Graevii, cum ejusdem notis, etc. Amst. 1688. 8^o.; herdr. 1689. 12^o.

Elogium et Tumulus eximii viri Petri Petiti, Doctoris Medici, ad clarissimum Graevium, etc. Traject. ad Rhen. 1688-1689. 8^o. 2 vol.

De humanae Rationis imbecillitate, unde proveniat, et illi quomodo possimus mederi, liber singularis; auctore Georgio Mackenzeo a Valle Rosarum, apud Scotos causarum Patrono, Ultr. 1690. 12^o.; herdr. Jenae 1691. 12^o., Francof. 1700. 12^o.

Bernardini Ferrarii, Mediolanensis Theologi, de ritu Sacrarum Ecclesiae veteris concionum; cum praefatione Joannis Georgii Graevii, Ultr. 1692. 8^o.

Alberti, Petri Pauli F, Rubenii Dissertatio de vita Fl. Mallii Theodori, etc. Ultr. 1694. 12^o.

Petri Danielis Huetii Episcopi Abrincensis Poëmata, quotquot colligi potuerunt, Ultr. 1694. 12^o.; herdr. ald. 1700. 12^o.

Francisci Junii, F.F., de Pictura Veterum, libri tres, tot in locis emendati et tam multis accessionibus aucti, ut plane novi possint videri. Accedit Catalogus adhuc ineditus Architectorum, Mechanicorum, sed praecipue Pictorum, Statuariorum, Coelatorum, Tornatorum, aliorumque Artificum etc. operum quae fecerunt, secundum seriem litterarum digestus, Hagae-comit. 1694. fol.

Gratulatio ad Fredericum III, Electorem Brandenburgicum, de fundata Academia Halensi, Berolini 1694.

Thesaurus Antiquitatum Romanarum, in quo continentur lectissimi quique Scriptores, qui superiori aut nostro seculo Romanae

[p. 357]

Reipublicae rationem, disciplinam, leges, instituta, sacra, artesque togatas ac sagatas explicarunt et illustrarunt, congestus a Joanne Georgio Graevio. Accesserunt variae et accuratae tabulae aeneae, Traj. ad Rhen. et Lugd. Bat. 1694-1699. fol. 12 volum.

Caius Julius Caesar, cum commentariis Dionysii Vossii, G.J. filii. etc. Amst. 1697. 8^o. cum fig.; herdr. Lugd. Bat. 1713. 8^o.

Isidori Glossarium, et excerpta Petri Pithoei, cum notis et animadversionibus J.G. Graevii, geplaatst achter het Lexicon Philologicum van Matthias Martinius, Traj. ad Rhen. 1697. fol.; Amst. 1701. fol.

Marci Tullii Ciceronis Orationes, cum scholiis Quinti Asconii Pediani ad Mss. emendutis, etc. Amst. 1699. 8^o. 6 vol.

Danielis Eremitae, Aulicae vitae ac civilis libri quatuor. Ejusdem opuscula varia, quarum syllabus exhibetur post praefationem J.G. Graevii, Ultr. 1701. 8^o.

Syntagma variarum Dissertationum rariorum, quas viri doctissimi superiore seculo elucubrarunt. Ex Musaeo J.G. Graevii, Ultr. 1702. 4^o.

Thesaurus Antiquitatum et Historiarum Italiae, mari Ligustico, et Alpibus vicinae, quo continentur optimi quique Scriptores, qui Ligurum et Insubrum, seu Genuensium et Mediolanensium, confiniumque populorum et civitatium res antiquas, aliasque vario tempore gestas, memoriae prodiderunt; etc. Lugd. Bat. 1704. fol. cum fig. 45 vol.

Inscriptiones antiqua totius orbis Romani, in absolutissimum corpus redactae olim auspiciis Josephi Sealigeri, et Marci Velseri industria autem Jani Gruteri, nunc curis secundis ejusdem Gruteri, et notis Marquardi Gudii illustratae, cura J.G. Graevii, Amst. 1707, fol. 2 vol.

Joannis Georgii Graevii Praefationes et Epistolae CXX, collectae et editae a Johanne Alberto Fabritio. Adjuncta est Petri Burmanni oratio in Graevii funere, Hamburg. 1707. 12^o.

Basilii Fabri Sorani, Thesaurus eruditionis scholasticae; .. cum observationibus posthumis Joannis Georgii Graevii, Lipsiae 1710. fol.

Joannis Georgii Graevii Orationes, quas Ultrajecti habuit. Quibus adjecta est Oratio funebris in ejusdem viri clarissimi obitum dicta a Petro Burmanno, Delph. 1721. 8^o.

In de Sylloge nova Epistolarum varii argumenti; (Norimb. 1760-1764. 8^o. T. I) komen eenige brieven van Graevius voor. Hij liet bovendien nog verscheidene werken achter, die door zijn plotselingen dood of onafgewerkt of onuitgegeven bleven.

Zie de reeds genoemde Oratio funebris in obitum J.G. Graevii, Petr. Burmanni, achter het laatstgenoemde werk van Graevius geplaatst, en herdrukt in Frotscheri Sylloge Narrationum de vitis hominum

[p. 358]

doctorum, T. I. p. 134; Burman, Traject. erud. p. 112-123; Paquot, Mémoir. T. II. p. 429-448; Saxe, Onom. Liter. T. V. p. 35, Anal. 583; Kok, Vaderl. Woordenb. in voce; C.G. Jacob, Memoria duorum, qui e schola Portensi prodierunt, philologorum Joannis Georgii Graevii et Joannis Augusti Ernestii, in scholae Portensis solemnia saecularia, Numb. 1843. 4^o. Muller, Cat. van Portrett.