Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 7

[Willem Jacob van de Graaff]

GRAAFF (Willem Jacob van de), broeder van den voorgaande, werd in 1736 geboren. Zoowel als zijn oudste broeder werd hij voor de wapenen en den vestingbouw groot gebragt, en had, naar het schijnt, aan het doorluchtige huis van Oranje-Nassau, of zijne opleiding, of zijne aanvankelijke bevordering te danken.

Hij vertrok in 1747 met den rang van onder-koopman naar Indië, en werd al dadelijk op Ceylon geplaatst. Na in onderscheidene mindere betrekkingen, gedurende een twintigtal jaren, blijken van ijver en bekwaamheid te hebben gegeven, werd hij, in 1776, in Suratte aan het hoofd van een Compagnies-kantoor geplaatst, en kort daarna met den rang van buitengewoon Raad van Indië vereerd. Weinige jaren later werd hem de aanzienlijke betrekking van Gouverneur en Directeur van het eiland Ceylon opgedragen, en nam hij eerlang ook plaats onder de gewone raden van Indië. In al die betrekkingen onderscheidde zich van de Graaff door eene voorbeeldelooze werkzaamheid en bekwaamheid, die hem in Nederland in hooge achting bragten, maar waardoor de haat zijner vijanden meer en meer werd opgewekt en zijn val ten gevolge had.

Den 25^sten Junij 1793 tot Eerste Raad van Indië en Directeur-Generaal van den Indischen handel benoemd, verliep het tot den 4^den Januarij 1796 eer hij van zijne hooge bediening bezit kon nemen. Kuiperij en haat zijner vijanden was ook daarvan de oorzaak. En toen nu de werkzame man, al zijne krachten veil hebbende voor het heil der kolonie, met eenen ongekenden ijver en bekwaamheid de zaken bestuurde, was dit slechts eene aansporing te meer voor zijne vijanden om hem nieuwe moeijelijkheden te berokkenen, zijne pogingen te verlammen, hem zelfs zijne bedrijvigheid kwalijk te nemen.

Slechts vijf weken was van de Graaff werkzaam in de uitoefening der hooge bediening, voor welke hij naar Batavia geroepen was, toen hij den 8^sten Februarij 1796 beschuldigd werd, van onbezonnen genoeg te zijn geweest, bij zijne komst te Batavia te eischen, van dadelijk gesteld te worden in de exercitie van den post van Directeur-Generaal, van het aanheffen of opentlijk ondersteunen van de kreet, alsof de defensie der kolonie opzettelijk ware en nog werd verwaarloosd, van te hebben gezocht, het wettig gezag te ondermijnen, van de eerste en voornaamste oorzaak te zijn van de noodlottige en ergerlijke twisten en partijschappen, enz.

Uit deze beschuldigingen, zonder bewijzen aangevoerd, is het ten duidelijkste op te maken, dat men den kundigen man, het koste wat het wilde, den voet wilde ligten, maar dat

[p. 338]

daartoe geene voldoende bewijzen zijner schuld konden gevonden worden. De schandelijke poging zijner vijanden werd echter maar al te zeer met eene goede uitkomst bekroond; want ofschoon enkelen den moed hadden hunnen stem ten voordeele van den zoo zonder eenigen grond beschuldigden man te verheffen, nogtans werd hij uit zijne hooge bedieningen ontslagen en, met behoud van kwaliteit en gagie, gelast met de eerste gelegenheid de beste naar Nederland te vertrekken.

Van de Graaff moest gehoorzamen, en nam in April 1796 de reis naar Nederland aan. Het schip de Elisa, waarop hij zich bevond, werd in de nabijheid van de Kaap de Goede Hoop door de Engelschen prijs gemaakt, en kort daarna door de Franschen hernomen en te Mauritius opgebragt. Ten einde van daar de reis naar Europa voort te zetten scheepte hij zich in, op een schip dat vooraf de kust van Koromandel zou aandoen, om lading in te nemen.

Van de Graaff kwam alzoo nog eens terug in de streken, waar hij zoo langen tijd ten nutte der Compagnie was werkzaam geweest; ook nu knoopte hij in het belang van Nederland onderhandelingen met den sultan Tippo-Sahib aan, gedurende welke hij vernam dat de Schout-bij-nacht Lucas met eene scheepsmagt in aantogt was, om, tegen de Engelschen, de bezittingen der Oost-Indische maatschappij te beschermen Om Lucas te ontmoet en met hem plannen te beramen tot af breuk des vijands, wist hij den eigenaar van het schip, waarmede hij van Mauritius gezeild was, te bewegen, hem naar Batavia te brengen. Onderweg ontmoette hij den Franschen Schout-bij-nacht Sercey met eenige schepen, en het gelukt hem, ook dezen over te halen, den steven naar Batavia te wenden.

Terwijl men aldaar de voor ongeveer zeven maanden vertrokken van de Graaff bereids in Europa waande te zijn, ontving men door middel van den Franschen vlootvoogd van zijne komst berigt, en van zijn verzoek om aan de gezaghebbers mondeling eenige mededeelingen te doen, welke tot afbreuk des vijands dienen konden. Maar den man die zooveel ijver toonde voor de welvaart der koloniën, welke hij veertig jaren met trouw en bekwaamheid had gediend, werd niet eens vergund een voet aan wal te zetten.

Nu schoot den warmen maar ongelukkigen ijveraar voor het welzijn zijns vaderlands niets anders over dan naar Nederland scheep te gaan. Tegen het einde van 1797 kwam hij aldaar, en na reeds te voren zijne klagten te hebben ingezonden, over het ongelijk hem te Batavia aangedaan, werd hij, door het daartoe van wegen de Nationale Vergadering aangesteld committé tot de Oost-Indische zaken, op den 13^den Augustus 1798 aan de hem ten laste gelegde feiten onschuldig verklaard, in eer, goeden naam en faam, voor zoo verre hij daarin, bij de beschikking tegen hem den 8^sten Februarij 1796 te Batavia

[p. 339]

genomen, kon worden geacht geacht geleden te hebben, hersteld, en verklaard ‘niet gemeriteerd te hebben’ van zijne posten te worden ontzet.

Zoo eindigde het openbaar leven van een hoogst verdienstelijk, maar miskend dienaar der Oost-Indische Compagnie. Hij bragt zijne laatste levensdagen in de nabijheid der stad Utrecht door, en is daar, wanneer is ons niet bekend, overleden. Hij liet drie zonen na, die allen, bij de teruggave van Java, in 1816, aldaar geplaatst werden, en het genoegen hadden, te ondervinden, dat hunne verdiensten te Batavia beter op prijs gesteld werden, dan zulks met hunnen vader geschied was.

Zie Prof. Lauts in den Utrechtsche Volks-Almanak voor 1846 bl. 145-160, door ons hier gevolgd.