Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 7

[Hendrik Goltzius]

GOLTZIUS (Hendrik), bloedverwant van de voorgaanden, was de oudste zoon van Jan Goltzius, een kunstig glasschilder, die zich van Keizersweerd in het dorp Mulbracht bij Venlo had nedergezet. Daar werd onze Hendrik in 1558 geboren. Van kindsbeen af oefende hij zich, met behulp zijns vaders, in het teekenen, gelasschilderen, etsen en graveren. Onder andere ongelukken hem in zijne jeugd overkomen, behoort ook dat hij zich zoodanig aan de regterhand brandde, dat zijne genezing als een wonder te beschouwen was. In kennis met den vermaarden Coornhert gekomen zijnde, was het op diens raad dat Hendrik's vader hem onder diens leiding te Haarlem liet wonen, ten einde zich in het plaatsnijden te oefenen. Nu graveerde Goltzius langen tijd voor Coornhert en voor Philip Gallé. Hij trouwde vervolgens met eene weduwe, Margareta Jansdochter genaamd, wier zoon, Jacobus Matham, door hem, even als Pieter de Jode en Jacob de Gheyn, in de graveerkunst onderwezen werd. Maar nu overviel hem eene ziekte, die slepende bleef en die hem deed besluiten om zich op reis te begeven, en in verandering van lucht zijne herstelling te zoeken. Hij vertrok in 1590 over Duitschland naar Italië, bezocht Venetië, Bologna, Florence, Napels en Rome, waar hij zich onder den naam van Hendrik van Bracht ophield, en keerde vervolgens naar Haarlem weder, om aldaar de graveerkunst uit te oefenen. Als zoodanig verwierf hij zich eene groote vermaardheid, daar het aantal zijner gravuren tot 330 gebragt wordt, voor welke belangrijke sommen vroeger en later besteed werden. Vooral groot is het aantal portretten, door hem gegraveerd. Hij was ook bijzonder bedreven in het teekenen met de pen, zoo op perkament als geplamuurde doeken. Later legde hij zich ook op de schilderkunst toe, en vervaardigde ook eenige houtsneden, die zeldzaam voorkomen. Op het Raadhuis te Haarlem werd van hem bewaard een krachtig geschilderd stuk, voorstellende Prometheus, daar hij door een gier de lever wordt uitgepikt, met den Orcus in het verschiet. Goltzius overleed te Haarlem den 1^sten Januarij 1617. Hij werd in de groote kerk aldaar voor het koor begraven, en zijne

[p. 280]

grafzerk met een koperen plaat voorzien, waarop het volgende grafschrift gegraveerd was:

M.S. Henrico Goltzio, Viro incomparabili, Chalcographo excellentissimo, Pictori celeberrimo, atque adeo omnis artis graphicae peritissimo, Margareta Joh. fil. Marito suo conjunctissimo, cum quo Harlemi vixit Annos XXXVI et fratri suo carissimo Jacobus Goltzius monumentum hoc fieri curarunt.

Jacobus Matham vitrico suo optime de se merito aeri incidit sculpsitque gratitudinis ergo. Obiit Harlemi. An. CIƆIƆCX VII. 1 Januarii aetat. suae LIX.

dit is: Ter gedachtenis van Hendrik Goltzius, een man zonder wederga, voortreffelijk plaatsnijder, zeer beroemd schilder en in alle deelen der schilderkunst wel ervaren, hebben dit gedenkteeken doen stellen Margareta Jansdochter, haren wel beminden echtgenoot, met welken zij te Haarlem 36 jaren geleefd heeft, en Jacobus Goltzius, zijnen zeer waarden broeder ter eere.

Jacobus Matham heeft zijn behuwdvader, aan wien hij de grootste verpligting had, tot een teeken van dankbaarheid en hem ter eere, in koper gesneden en gegraveerd. Hij is overleden te Haarlem in het jaar 1617, op den 1^sten van Januarij, in het 59^ste jaar zijns levens.

De afbeelding van Goltzius ziet het licht op verschillende wijzen. Zijne zinspreuk was: Eer boven gout.

Zie van Mander, Lev. der Schild. D. II. bl. 90-116; Ampzing, Beschrijv. van Haarl. bl. 360-365; Kok, Vaderl. Woordenb.; Koning, Tafereel der stad Haarl. D IV. bl. 144, 203; van Eynden en van der Willigen, Geschied. der Vaderl. Schilderk. D. I. bl. 93, 94, Aant. bl, 224; Immerzeel, Lev. en Werk. der Kunstsch.; Muller, Cat. van Portrett.; Kramm, Lev. en Werk. der Kunstsch.