Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 7

[Pieter Gerardus Witsen Geysbeek]

GEYSBEEK (Pieter Gerardus Witsen) werd te Amsterdam den 30^sten of 31^sten December 1774 geboren, en door zijn vader reeds vroeg op een voornaam koopmanskantoor geplaatst. Door eene onbedwingbare lust tot studie gedreven, besteedde hij den nacht om zich in de talen, zoo oude als nieuwe, zonder eenigen meester te oefenen. Hij zeide het kantoor spoedig vaarwel, en hielp zijn vader, die boekhandelaar was, in zijnen handel. Hoe lang hij als zoodanig werkzaam was, en of hij den handel na 's vaders dood nog voortgezet heeft, is niet bekend; maar wel dat hij zich vervolgens geheel aan de beoefening der letteren overgaf en te midden daarvan den 13^den October 1833 te Amsterdam overleed. Zijne afbeelding ziet het licht.

Witsen Geysbeek was een zeer verdienstelijk letterkundige. Hij vereenigde uitgebreide kennis met een scherpzinnig oordeel, waardoor vooral zijne kritische werken hoogst belangrijk zijn. Moge die kritiek soms wel eens wat al te scherp zijn geweest, niet te ontkennen is het evenwel, dat wat Witsen Geysbeek beoordeelde, ook door hem tot in de kleinste bijzonderheden gekend werd. Als dichter, vooral ook als puntdichter, heeft hij zich door oorspronkelijkheid en vernuft doen kennen. Behalve een aantal hoogst verdienstelijke vertalingen, en eenige van anderen door hem uitgegevene werken, bezitten wij van hem de onderstaande schriften:

De hedendaagsche Olympus; een droom, Amst. 1796. 8^o.

De hoop, eene boertig-paradoxe verhandeling, met eene pl. Amst. 1801. 8.

Panorama der Nederduitsche taal, Amst. 1805. plano.

[p. 164]

Beknopte leerwijze der Hoogduitsche taal, naar het ontwerp van J.D. Deszman, Rott. 1805. 8^o

Letlerkundige levensschets van Saint Lambert, Amst. 1805. 8^o.

De Zeevaart, dichtstuk; naar het Fransch van Esménard gevolgd, Amst. 1806. 8^o.

Tableau d' Amsterdam, ou Guide des Etrangers par cette ville, Amst. 1807. 12^o.

Verhandeling over het puntdicht, Amst. 1810. 8^o.

Puntdichten, Amst. 1809. 8^o.

Beknopte handleiding tot de decimaal-rekening enz. Amst. 1813. 8^o. Omgewerkt door M. Lemans ald. 1833. 8^o.

De Staatkundige dood van Bonaparte; Ode, Amst. 1814. 8^o.

Nieuwe puntdichten, Amst. 1818. 8^o. 3 stukjes.

Epigrammatische anthologie, of keur van puntdichten uit de beste Nederlandsche dichters, Amst. 1821. 8^o.

Volksliederen, gecomponeerd door J.G. Bertelman, Amst. 8^o.

Biographisch, Anthologisch en Critisch Woordenboek der Nederduitsche Dichters, Amst 1821-1827. 8^o 6 deelen.

Apothegmen of gouden spreuken van P. Cz. Hooft, Amst. 1822. 8^o.

De kleine Zimmerman, of de aarde en hare bewoners, Amst. 1825. 8^o. 3 deelen, met platen.

Gedichten, met portret, Amst. 1825. 8^o.

Historisch archief, of verzameling van echte stukken van Koningen, Vorsten, Staatsmannen enz. der XVIII eeuw, Amst. 1825. 8^o. 1^ste (en eenigste) deel.

(Met G. Engelberts Gerrits) Schoonheden en merkwaardige tafereelen uit de Nederlandsche geschiedenis, Amst. 1825-1829. 8^o 8 deelen met platen.

Apollineum. Bijdragen, de Nederduitsche taal, dichtkunst, welsprekenheid en fraaije letteren betreffende, Amst. 1823-1826 8^o 3 deelen. (In deze bundels komen ook stukken van anderen voor.)

Eenvoudige en gemakkelijke aanwijzing om de stenographie of kunst van snelschrijven, door middel van slechts twee karakters te leeren, volgens de uitvinding van Dr. Erdmann, Amst. 1827. 8^o m. pl.

Galerij van Nederlandsche dichters, Amst. 8^o 2 stukken met portrett.

Nederduitsch Rijmwoordenboek waarin de bruikbare rijmwoorden uit de beste dichters bijeenverzameld zijn. Amst. 1829. gr. 16^o. 2de druk Zaltbommel 1849. 12^o.

Hel leven en de verdiensten van J. Cats, Amst. 1829. 8^o. met platen.

Het geheim der vrijmetselarij opengelegd, Amst. 1831. 8^o.

Met God! Slagzang, Amst. 1831. 8^o.

[p. 165]

Algemeen Noodwendig woordenboek der Zamenleving, Amst. 1831. folio, tot en met het artikel Groenland, en later door eene vereeniging van letterkundigen voortgezet.

Reizen naar vreemde landen, in het hoekje van den haard. Nieuwe uitg. Dev. 1848. postform. met platen.

De Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde te Leiden bezit van hem in handschrift een, naar het schijnt tot eigen gebruik zamengesteld, Nederduitsch- Deensch en Deensch-Nederduitsch Woordenboek, en voorts eene belangrijke verzameling van ongeveer een dertigtal uit het Fransch of Hoogduitsch door hem vertaalde tooneelstukken, daaronder treffen wij nog een oorspronkelijk stuk aan getiteld:

De zegepraal der Vrijheidsvrinden, Nationaal tooneelspel, met zang, Amst. 1795. 8^o.

Van de afzonderlijk door Witsen Geysbeek uitgegevene dichtstukken, die later in zijnen bundel gedichten zijn opgenomen, is door ons hier geene melding gemaakt. Hij bezat eene uitgelezene boekerij, die in December 1833 openlijk verkocht is.

Zie Algem. Konst- en Letterb. 1833. D. II. bl. 290; Aanh. op het Woordenb. van Nieuwenhuis, op het woord; van der Aa, Nieuw Woordenb. van Ned. Dichters; de Jong, Naaml. van Boek. en Supplem.; Brinkman, Naaml. van Boek.; (Bodel Nijenhuis) Opgave van Stedenbeschrijv. enz. in den Vriend des Vaderl. D. IV. St. IV. bl. 293; Muller, Cat. van Portret; Cat. van de Bibl. der Maatsch. van Nederl. Letterk. te Leiden, D. I. bl. 89, 122, 146, 204, 281, 326, b. bl. 98. D. II. bl. 538, 545.