Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 7

[Johan van Galen]

GALEN (Johan van) werd in 1604 te Elsen, in het graafschap Mark, uit een adelijk geslacht geboren. Zijn vader, mede Johan genaamd, had geruimen tijd de wapenen voor het gemeenebest gevoerd. Op zijn dertiende jaar trad hij als matroos in de zeedienst, en verwierf, door zijne naauwgezette pligtsvervulling, ijver, bekwaamheid en moed zoozeer de achting zijner meesters dat hij reeds in 1630, dus zes en twintig jaren oud, tot scheepsbevelhebber werd bevorderd.

Gedurende de eerste jaren na zijne aanstelling gaf hij in het bestrijden der Duinkerkers vele bewijzen van moed, tegenwoordigheid van geest en onvermoeide werk- en waakzaamheid. Meermalen bragt hij de koopvaardijvlooten behouden in het vaderland, of geleidde dezelve veilig naar hare bestemming. Hij was in 1639 tegenwoordig bij den zeeslag bij Duins, en vooral daar gaf hij veelvuldige blijken van weergalooze kloekmoedigheid. Na den vrede met Spanje kruiste hij op de Moorsche en andere zeeroovers, en in het bestrijden van dezen deed hij wonderen van dapperheid. In den Engelschen oorlog van 1652 kreeg hij, in de plaats van Joris Catz, het opperbevel in de Middelandsche zee, met den last om de Britten op alle mogelijke wijzen afbreuk te doen. Om spoed te maken vertrok hij over land naar Livorno, waar hij zich op het schip Jaarsveld inscheepte, en het bevel over de vloot weldra op zich nam. Op het berigt dat de Engelsche Commandeur Richard Bodley met eenige oorlogschepen uit de Levant kwam opzetten, begaf zich van Galen met tien zijner schepen naar de westkust van Italië. Op den 6^den September 1652 ontmoette hij den vijand tusschen de eilan-

[p. 21]

den Elba en Monte Christo. Twee dagen achtereen werd de strijd met bevigheid gevoerd en de Britten aan het wijken gebragt. Van Galen hield hen tot in het laatst van Februarij 1653 ingesloten in Porto Longone, eene der havens van het eiland Elba. Verdrietig geworden over de werkeloosheid, waartoe hij zich gebragt zag, wendde hij, door Bodley achtervolgd, den steven naar Livorno, waar de Engelsche Schoutbij Nacht Appleton met zes kloeke oorlogschepen en een brander gelegen was. In schijn van zich op de vloot van Bodley te willen werpen, lokt hij Appleton de haven van Livorno uit, en naauwelijks is deze in zee of van Galen werpt zich op hem, terwijl de magt van Bodley door acht Nederlandsche schepen in ontzag werd gehouden. Nu begint op den 14^den Maart het gevecht. Van Galen werpt zich op de Bonaventure, lost op hetzelve de volle laag, schiet den brand in de kruidkamer en het schip vliegt met alles wat het bevat in de lucht. Terwijl der Britten moed door dit ongeval zakt, wordt het gevecht algemeen, en met den tweeden kogel, die in het schip van den dapperen van Galen viel, wordt hij aan het regter been getroffen. Zijne tegenwoordigheid van geest begaf hem niet, en hij verborg een geruimen tijd de wonde. De onderstuurman, dit het eerst ontwaar wordende, waarschuwde hem voor dood bloeden. ‘Het is een ligte ramp te midden der zege voor het vaderland te sterven’ was het antwoord van den held. Eindelijk door bloedverlies genoodzaakt zich te verwijderen, oordeelde men het noodig het been af te zetten. Hij nuttigde daarbij een glas wijn, en wierp het glas ter neder met de woorden ‘de Engelsche Koningsmoorders moeten het toch betalen.’ Naauwelijks was hij verbonden, of hij begeerde weder op het dek van het schip gebragt te worden, hetgeen hem evenwel belet werd. Met luider stem bleef hij het volk aanmanen, en toen hij vernam dat de Engelschen op de vlugt gingen, beval hij alle zeilen bij te zetten, om de overwinning te vervolgen. De vijand echter te ver vooruit zijnde, keerde hij terug naar de reede van Livorno, waar hij op den 23^sten Maart 1653 ten huize van 's lands Consul, Pieter van der Straaten, aan zijne bekomene wonden overleed. Zijn lijk, van daar naar Amsterdam gevoerd zijnde, werd, op hoog bevel, ten koste van het land den 11^den December plegtstatig ter aarde besteld in de Nieuwe Kerk, waar 's lands Staten, tot dankbare hulde aan zijne nagedachtenis, ten Noorden achter den predikstoel, eene tombe deden oprigten, waarop zijne beeldtenis vertoond wordt, in wit marmer, op het bed van eer, geharnast, met den gepluimden helm aan de voeten, uitgehouwen, zoo als het aldaar heden nog gezien wordt. In een Latijnsch opschrift, met gouden letteren op wit marmer, worden zijne daden vermeld, terwijl onder het kunstig afbeeldsel van zijnen laatsten zeeslag dit vierregelig vers te lezen is:

[p. 22]

 

Hier leit in 't graf van eer de dappere van Galen,

 

Die eerst ging buit op buit Castilien afhaalen.

 

En met een Leeuwenmoedt, nabij 't Toscaner strandt,

 

De Britten heeft verjaagt, verovert en verbrandt.

De afbeelding van van Galen ziet op verschillende wijzen het licht. Vondel heeft zijn lof bezongen.

Zie A. Montanus, Het leven en bedrijf van Jan van Galen, Amst. 1654. 4^o; (van den Bos) Lev. der Zeeh. D. II. bl. 102, 103; Brandt, Lev. van de Ruiter, bl. 46, 47; Vondel, Poëzy D, I. bl. 65, D. II. bl. 70; Wagenaar, Beschrijv. van Amst. (8^o uitg.) D. VII. bl. 383. D. XI. bl. 245, 246; Kok, Vaderl. Woordenb. D. XVII. bl. 13-35; Lev. van vermaarde Ned. Mann. en Vrouw. D. VIII. bl. 79-133; van Kampen, Vaderl. Karakterk. D. II. St. I. bl. 269-271; Collot d'Escury, Holl. roem, D. II. bl. 92; de Jonge, Geschied. van het Ned. Zeewez. D. I. bl. St. I. bl. 106-113, D. III. St. I. bl. 414, met het facsimilé zijner handteekening; Muller, Cat. van Portrett. bl. 90; Scheltema, Oud en Nieuw, D. I. bl. 234.