Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 7

[Jakob van Abcoude Heer, van Gaasbeek]

GAASBEEK (Jakob van Abcoude Heer, van) dien wij alhier plaatsen, omdat hij op zijn waren naam, waaronder hij bij de meeste geschiedschrijvers echter niet voorkomt, in dit woordenboek niet vermeld is. Hij was de zoon van Zweder van Abcoude en van Anna van Leiningen, en stelde zich op eene onregtvaardige wijze in het bezit van de heerlijkheden Abkoude en Wijk bij Duurstede, waarbij hij die van Gaasbeek, Putten en Strijen voegde. Hij behoorde tot de Kabeljaauwsgezinde Edelen, en vatte met Willem van Egmond, bij den dood van Jan van Beijeren, in naam van Hertog Jan van Brabant, de teugels van het bewind in Holland op. Door laatstgenoemde werd hij in 1425 tot Stadhouder van dat gewest benoemd en hij bande de Hoeksche Edelen uit Holland, beschreef heirvaart, om de plaatsen en sterkten die de zijde van Jakoba van Beijeren hielden tot onderwerping te dwingen, en sloeg in 1425 het beleg voor Schoonhoven, hetwelk hij in Augustus van dat jaar moest opbreken. In het vervolg door Filips van Bourgondië, wiens gunsteling hij was, van het stadhouderschap ontslagen, werd hij den 13^den Augustus 1428 door dezen tot lid van den regeringsraad aangesteld.

[p. 3]

Hij maakte zich vervolgens beroemd door in September 1441 te Utrecht een steek- of tournooispel aan te leggen, waar hij boven andere ridders uitmuntte. Hij werd in 1449 wegens verzet tegen Bisschop Rudolph van Diepholt gevangen genomen, doch op verzoek van Jan van Lannoi, Stadhouder van Holland en Zeeland, en met afstand van vele zijner heerlijkheden, ontslagen, doch gebannen. In 1455 door Bisschop Gijsbrecht van Brederode teruggeroepen, geraakte hij weder in het bezit zijner goederen, en strafte in 1457 de wederspannige burgers van Wijk bij Duurstede. Verder wordt zijn naam in de geschiedenis niet vermeld en hij is omstreeks 1459 overleden. Hij was gehuwd, eerst aan Johanna van Ligne, daarna aan Margaretha van Schoonvorst, doch stierf kinderloos. Zijne heerlijkheid Abkoude en de stad Wijk bij Duurstede, met het slot, vervielen aan het Sticht, welk het vruchtgebruik dezer goederen voor veertienduizend gulden van hem gekocht had. De bastaard Anthonij van Bourgondië betwistte evenwel later dat eigendomsregt, en de Staten van het Neder-Sticht waren, op aandrang van Karelde Stoute, genoodzaakt andermaal daarvoor nog dertienduizend gulden aan hem uit te betalen.

In hoeverre het verhaal waar is, dat Jakob van Gaasbeek zijn eenigen zoon in drift met zijn stok zoodanig op het hoofd sloeg dat deze het bestierf, durven wij niet beslissen.

Zie Burman, Utrechtsch. Jaarb. D. I. bl. 87, 88, 103, 106, 241, D. II. bl. 11, 42, 131-134, 296, 344, 395; (van Heussen en van Rhijn) Oudhed. van Deventer, D. II, bl. 49; Hoogstraten, Woordenb.; Scheltema, Staatk. Nederl. D. I. bl. 360, 361, D. II. bl. 583; Arend, Algem. Geschied. des Vaderl. D. II. St. II. bl. 496, 504, 518, St. III. bl. 87, 98, 102; Kronijk van het Hist. Gen. te Utr. D. V. bl. 286, D. VII. bl. 276, 278, van der Chijs, de Munten van Holl. en Zeel. bl. 156; De Navorscher D. I. bl. 154, 184, 185, 209, 210.