Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 5

[Pieter van Engelen]

ENGELEN (Pieter van) of van Aengelen, geboren te Husen in het Holsteinsche, was meestersknecht bij een zijdereeder te Amsterdam, en had zich met de beginselen van het Grieksch en Latijn bekend gemaakt en zich met Godgeleerde oefeningen bezig gehouden. Aangemoedigd door eenige Amsterdamsche Luhtersche predikanten, nam hij op zich om de personen die de Augsburgsche confessie te Monnikendam, Edam en Purmerende waren toegedaan, en waar nog geen leeraar was aangesteld, te onderwijzen. Niettegenstaande de wegen slecht waren en hij doorgaans te voet reisde, begon hij in 1636 zijne moeijelijke taak, en bezocht de drie gemeenten op éénen dag; zijne vergaderingen werden spoedig ondekt en hem op straffe aangezegd dezelven te eindigen. Hij ging evenwel in stilte voort, tot 1640, toen hem eene beroeping naar Alkmaar toekwam. Te Aurich in Oost-Friesland onderzocht en door Brandanus Detrius ingezegend, begon hij aldaar zijn werk, bleef er in de bediening tot 1648 en vertrok toen naar Zaandam. Vier jaren was hij ook hier werkzaam, toen hij aldaar met den Baljuw Jan Blois en met andere menschen in moeijelijkheden geraakte. Hij werd dien ten gevolge door het Amsterdamsche Consistorie in 1652 afgezet, en hem ook ten laste gelegd dat hij in alle stukken van mystiekerij niet zuiver was.

Naar Alkmaar teruggekeerd was daarom zijn ijver voor de zaak niet verdwenen, want in 1654 collecteerde hij aan vreemde hoven eene belangrijke som tot wederopbouwing der kerk te Delft, die door het springen van het kruidmagazijn aldaar, vernield was. Verder sleet hij bij zijne bloedverwanten te Alkmaar zijne overige levensdagen in de beoefening der wetenschappen en in het schrijven en vertalen van eenige werkjes, die door hem zijn uitgegeven onder de volgende titels:

[p. 155]

De verziende Engel, of Geestlyk verr-gezicht, behelzende veelvuldige Gelykenissen, Exempelen, Sententien enz. 2^de druk, Amst. 1661, 12^o.

De ongelukkige Jeruzalemsche Reyze door den Heer van Seidlitz gedaan 1556-1559 uit het Hoogduitsch vertaald, Amst. 1662. 4^o.

Herbarius of Kruid- en Bloemhof over den Aart van kruiden, bloemen enz. Amst. 1663. 8^o. 2 deelen.

Hoveniers oeffeningen of Konst van Herbarischen, 1663 8^o. Herdrukt, Amst. 1676.

De barmhartige Samaritaan of Wondemeester Amst. 1663, 8^o. 3 deelen.

Hij heeft ook zijn eigen leven beschreven en in een zeer net handschrift gegeven aan zijne eenige dochter, Justina, welk Manuscript waarschijnlijk is zoek geraakt. van Engelen overleed te Alkmaar den 14^den Mei 1664. Zijne geschilderde afbeelding is nog lang in de Luthersche kerk te Alkmaar beward geworden.

Zie van Abkoude, Naamreg. van Ned. Boek, D. I. St. III; Paauw, Europa's Lutherdom, bl. 360-362, 381; Ferwerda, Naaml. van boek. D. I. St. 2 bl. III; Schultz Jacobi en Domela Nieuwenhuis, Bijdr. tot de geschied. der Luth. kerk, St. V. bl. 50-52; de Navorscher, D. V. bl. 95.