Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 5

[p. 51]

[Jan van Egmond]

EGMOND (Jan van), zoon van den voorgaande, werd in 1438 of volgens anderen in 1441 geboren, en droeg den bijnaam van Manke Jan, wegens zijnen ongelukkigen gang. Hij deed een togt naar het Heilige land, en werd in 1465 te Jeruzalem tot Ridder geslagen. Na deel genomen te hebben aan den strijd tegen Adolf van Gelre, werd hij in 1481 kastelein of slotvoogd van Gorinchem, behoorde tot de Kabeljaauwsch gezinde partij, en werd na den dood van Joost van Lalaing, in 1483 tot Stadhouder van Holland aangesteld, zijnde hij reeds in 1477 tot Raad van Maria van Bourgondie verheven. Hij kweet zich zoo wel van zijnen pligt, dat keizer Maximiliaan hem in 1486 tot Graaf van Egmond verhief, terwijl hij in 1491 met de ridderorde van het Gulden Vlies begiftigd werd. Hij vermeerderde verder den luister van zijn huis door den aankoop onder anderen van de heerlijkheden Purmerende en Hoogwoude.

In zijne hoedanigheid van Stadhouder van Holland, bewees hij zijne partij gewigtige diensten. Een aanslag op Hoorn, een en andermaal in 1478 ondernomen, mislukte; maar Leiden werd door hem ingenomen. In 1480 vermeesterde hij het sterke slot Ravenswaai, belegerde en nam Wageningen, maakte zich door krijgslist van Dordrecht meester, en ondersteunde in 1482 Bisschop David van Bourgondie tegen de Utrechtenaars. In het zelfde jaar Hoorn bij verrassing door de Hoekschen ingenomen zijnde, nam hij deel aan het stormenderhand bemagtigen van die stad. Hij bevond zich in 1486 bij de kroning van Maximiliaan tot Roomsch koning te Aken, en belegerde in 1486 de stad Rotterdam, die door de Hoekschen onder jonker Frans van Brederode genomen was. Hij behaalde in 1490 eene glansrijke overwinning op de Hoeksche zeemagt in het gat van Brouwershaven, en beteugelde in 1492 het zoogenaamde kaas en broods volk in Noord Holland. Zijn laatste wapenfeit was de mislukte belegering van het slot Pouderoijen in 1507.

Te midden van al die oorlogs beslommeringen vergat hij zijne heerlijkheid Egmond niet. Hij was er de 22^ste Heer van, en zij genoot onder zijn bestuur eene schier ongekende welvaart. Meermalen hield hij op het prachtige slot zijn hof, ontving er de afgevaardigden der Hollandsche steden, en onthaalde den naburigen adel op zijnen ridderzaal. Zijn verblijf aldaar veroorzaakte over de geheele landstreek eene groote mate van voorspoed en bloei.

Maar even als zijne voorgangers was hij in onmin met de bewoners der Abdij. Hij deed den Prior Arnold van Driel vermoorden en bekreunde zich niet om den pausselijken banvloek. Hij beproefde in 1490 eene hervorming der Abdij tot stand te brengen, die slechts gedeeltelijk gelukte en geen einde bragt aan de gedurig terugkeerende oneenigheden, die voortduurden tot aan zijnen dood, die in Augustus 1516 op het

[p. 52]

slot te Egmond plaats had. Hij werd in de kerk aldaar be graven onder eene tombe van koper, die door hem bij zijr leven was laten vervaardigen, doch die later vernietigd is. Hij was in 1484 gehuwd met Magdalena van Waardenburg, eene vrouw van uitstekende deugd en bekwaamheid, die in 1538 overleed en hem vijftien kinderen schonk, van welke er bij zijn overlijden nog negen in leven waren; onder dezen komen voor: Jan die volgt, en George, Bisschop van Utrecht.

De afbeelding van Jan van Egmond ziet het licht, naar de teekening van Diriok Wouters (1562), gegraveerd door L. van Peteghem, te Brussel, 1853.

Zie Ant, Hovaeus, Chron. van Egmondt, bl. 78-84; van Leeuwen; Bat. Illustr. bl. 952; Balen, Beschrijv. van Dordr. bl. 791, 797, Wagenaar, Vaderl. Hist. D. IV bl. 185, 212, 233, 250, 254, 265, 278, 352, 402; Hoogstraten, Woordenb.; Kok, Vaderl. Woordenb.; Scheltema, Staatk. Nederl. D. I. bl. 321, 322; van der Aa, Herinn. uit het gebied der Geschied. bl. 224, 299, 300; van Sandwijk, Beschrijv. van Purmerende, bl. 30-32; Kist en Royaards, Ned. Arch. voor Kerk. Gesch. D. II. bl. 260; Arknd, Algem. Gschied. des Vaderl. D. II. St. III. bl. 65, 70, 71, 74, 180, 176, 188, 253, 256, 261-263, 269-273; Römer, de Kloost. en Abdijen in Holl. en Zeel. D. I. bl. 108-110, 264-266, 268, 269; Kron. van het Hist. Gen. te Utr. D. II. bl. 85, 88, 96, 100, 102, 105, 179, 194, 205, 208, 232, 249, 250, 270, 284, 290, 385, D. III. bl. 158, 159, 162, 175, 179, 199, D. IV. bl. 268 D. VII. bl. 97, 392, 394, D. VIII. bl. 315, D. X. bl. 395; 323; du Rieu, Intr. en Huld. van Karel V tot Graaf van Holl. bl. 98-100.