Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 4

[Adam François Jules Armand Graaf van der Duyn van Maasdam]

DUYN VAN MAASDAM (Adam François Jules Armand Graaf van der), zoon van Willem Baron van der Duyn voornoemd en van Magdalena Elisabeth Baronnesse van Lijnden, werd op den 13^den April 1771 te Deventer, waar zijn vader, die anders gewoonlijk te 's Hage woonde, toen in garnizoen was, geboren. Hij trad op jeugdigen leeftijd in de krijgsdienst, en was reeds op zeventienjarigen leeftijd Vaandrig bij het regement Hollandsche gardes. In 1789 werd hij lid der Ridderschap van Holland, in wier vergaderingen hij, hoe jong ook, soms groote blijken van zelfstandigheid gaf.

Een tegenzin in de krijgsdienst hebbende, begaf van der Duyn zich op twintigjarigen ouderdom naar de Leidsche Hoogeschool, waar hij reeds den 23^sten Julij 1791 den graad van Doctor in de beide Regten verkreeg, na de verdediging van een proefschrift: de Foederibus Batavorum bellicis (Lugd. Bat. 1791. 4^o.). Hij vestigde zich hierop te 's Gravenhage, werd Baljuw en Dijkgraaf van Woudrichem en in 1793 geplaatst bij het Hof van Mevrouw de Erfprinses van Oranje. In die betrekking bleef hij tot aan de omwenteling van 1795, toen het vorstelijk gezin genoodzaakt was naar Engeland te vlugten. Van der Duyn bleef in het vaderland, maar vestigde zich te Utrecht, en woonde daar ambteloos tot 1812, toen familieaangelegenheden oorzaak waren dat hij zijne woonplaats op nieuw te 's Gravenhage vestigde.

Toen in 1813 de omwenteling aanbrak, en tegelijk de morgen onzer vernieuwde vrijheid, was van der Duyn een der eersten die zich in die hagchelijke dagen aan het bestuur stelde. Met van Hogendorp en den Graaf van Limburg Stirum vormde hij toen het edele Driemanschap, dat goed en bloed voor de bevrijding des vaderlands in de waagschaal stelde, en de terugroeping van den Prins van Oranje bewerkstelligde. Vóór diens komst hadden zij twee vergaderingen der Staten-Generaal bijeengeroepen, die evenwel uiteen gingen, zonder een werkelijk deel aan de omwenteling te willen nemen. Hierop namen zij zelven den last van het bewind, in naam des Prinsen van Oranje, op hunne schouders, en kondigden den 21^sten November eene Proclamatie af, om het volk met hun besluit bekend

[p. 440]

te maken. Het is in weinige regels niet te vermelden wat van der Duyn in die dagen heeft tot stand gebragt. Nederland, zoo innig aan het geliefd vorstenhuis verbonden, kan nooit genoeg op prijs stellen wat toen door hem is verrigt, en dat vorstenhuis zelf zal het steeds moeten erkennen, dat, gelijk Koning Willem I eens sprak, van der Duyn een van het edel Driemanschap was aan hetwelk het te danken heeft op Nederlandschen grond te staan en te gebieden over een Natie, die het hoogacht en lief heeft.

Toen de Prins van Oranje de regering aanvaard had, werd van der Duyn tot lid van den Raad van State benoemd. Kort hierop nam hij, bij afwezigheid van van Hogendorp, de betrekking van Secretaris voor de buitenlandsche zaken waar, en vertrok daarna met eene diplomatieke zending naar Londen, alwaar hij in het laatst van Maart 1814 plegtig ten hove ontvangen werd. In 1815, tijdens onze vereeniging met Belgie, maakte hij deel uit van de Commissie tot de herziening van de grondwet voor de Vereenigde Nederlanden, en woonde als lid van de dubbele Kamer der Staten-Generaal, voor Holland, de beraadslagingen bij, die over die grondwet te Brussel gehouden werden, Na hare aanneming werd hij in zijnen post van lid van den Raad van State bevestigd, in September van Baron tot den Gravenstand verheven, en tot belooning zijner veelzijdige diensten tot grootkruis der Orde van den Nederlandschen Leeuw benoemd.

Bij de herstelling der Leidsche Hoogeschool in het laatst van 1815, werd aan van der Duyn's liefde voor de wetenschappen eene waardige hulde toegebragt. Hij werd tot Curator dier Hoogeschool en tevens tot Voorzitter van het collegie van Curatoren verkozen. Op den 4^den December 1817 werd hij benoemd tot Gouverneur van Zuid-Holland, nam gedurende ruim zes en twintig jaren die hooge waardigheid met onvermoeiden ijver waar, en zag zich, bij gelegenheid van de vijf en twintigjarige gedachtenisviering van de aanvaarding dier betrekking, vereerd door de Staten van Zuidholland, die hem door eene commissie plegtig hunne deelneming en erkentelijkheid deden betuigen, en hem eenen zilveren beker en eenen gouden gedenkpenning deden ter hand stellen. Niet lang daarna, in Februarij 1844, vroeg en ontving van der Duyn zijn eervol ontslag, nadat het den Koning behaagd had, hem, eenige dagen te voren, tot Opperhofmaarschalk te benoemen.

Nog eenmaal, en wel toen hij reeds in ziekelijken toestand verkeerde, werd van der Duyn tot eene belangrijke taak geroepen. Hij toch stond reeds voor lang bekend als den man, die eene ruime herziening der grondwet wenschelijk achtte. Na de belangrijke gebeurtenissen in 1848 kwam hij voor dat gevoelen openlijk uit, en bood de regering aan om haar daarbij te ondersteunen. Hij zag zich ten gevolge daarvan tot lid van

[p. 441]

de Eerste Kamer der Staten-Generaal benoemd, en schonk zijne stem aan de wetten die tot herziening der grondwet strekken moesten. Na den afloop daarvan onthield hij zich verder van alle aangelegenheden, behalve dat hij nog eenmaal in de vergadering der Ridderschap van Zuidholland het Voorzitterschap bekleedde. Kort daarop werd hij door eene hevige ziekte aangetast, die een einde aan zijn nuttig en werkzaam leven maakte. Hij overleed op den 19^den December 1848 te 's Hage, en terwijl Ds. Ruitenschild, in eenvoudige maar roerende taal, hulde deed aan zijne verdiensten, gaf eene onafzienbare menigte, die daarbij tegenwoordig was, luide hare droefheid te kennen over het verlies van een man, aan wien Nederland, naast God, voor een goed deel zijne onafhankelijkheid te danken heeft,

Van der Duyn was den 7^den Julij 1799 gehuwd met Frederica Maria Isabella Benjamina Baronnesse van der Capellen, dochter van Alexander Philip Baron van der Capellen, Heer van Berkenwoude, en Maria Taets van Amerongen. Zij schonk hem vier kinderen. De afbeelding van van der Duyn ziet het licht. Zijne Gedenkschriften zijn met die van zijn schoonbroeder, boezemvriend en geestverwant, Godard Alexander Gerard Philip Baron van der Capellen bijeenverzameld, gerangschikt en uitgegeven door den Baron C.F. Sirtema van Grovestins ('s Hage, 1857. 8^o). Behalve de genoemde onderscheidingen was van der Duyn Ridder grootkruis van de Wurtembergsche Kroon en van de St. Alexander Newsky's orde, terwijl de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde te Leiden er prijs op stelde hem, den voorstander en begunstiger der wetenschappen, onder hare leden te mogen tellen, en het Genootschap: Kunstliefde spaart geen vlijt (later de 's Gravenhaagsche Afdeeling der Hollandsche Maatschappij van Fraaije Kunsten en Wetenschappen) hem tot honorair lid verkoos.

Zie H. Bosscha, Geschiedenis der Staatsomwenteling, D. I. bl. 142-159, met portret; Konijnenburg, Nationaal Gedenkb. bl. 123, 128, 130, met portret; van der Palm, Gedenkschrift van Nederlands herstelling, bl. 102, 103; Siegenbeek, Geschied. der Leidsche Hoogesch. D. I. bl. 400, 419, Toev. en Bijl. bl. 37; van der Aa, Herinner. D. II. bl. 235; Onze Tijd, D. II. bl. 320-326, met portret; Mr. J.C. de Jonge, in Hand. der jaarl. Algem. Vergad. der Maatsch. van Ned. Letterk. te Leiden, 1849, bl. 80-88; Muller, Cat. van Portrett. bl. 75; uit medegedeelde familieberigten aangevuld.