Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 4

[Gerhard Dumbar]

DUMBAR (Gerhard), kleinzoon van den voorgaande en zoon van Derk Dumbar, griffier der staten van Overijssel, en Gerhardina Antonia Hagedoorn, werd te Deventer den 2den September 1743 geboren. Hij genoot eene geleerde opvoeding, werd student aan het Athenaeum in zijne geboorteplaats den 28sten Januarij 1759, en te Utrecht den 30sten Junij 1764 tot Meester in de Regten bevorderd. Te Deventer teruggekeerd, behoorde hij mede tot de letterkundige vrienden van Simon de Vries, en het was het onderrigt en den omgang van en met dezen waaraan Dumbar later zijnen roem als staatkundig regtsgeleerde, letterkundige en geschiedschrijver te danken heeft.

Tot secretaris van Deventer aangesteld bewees hij die stad en het geheele gewest belangrijke diensten. Toen in 1784 het geschil uitbrak in Overijssel wegens de overstemming, was hij een krachtig voorstander van het regt der Overijsselsche steden, en schreef hij op haren last eene Verhandeling over het regt van Overstemming ter staatsvergadering van Overijssel, en uitgegeven volgens Resolutiën van de drie steden Deventer, Kampen en Zwolle, die te Deventer in 1783 8^o. het licht zag. In 1785, toen te Utrecht groote oneenigheid tusschen de regering en de burgerij was ontstaan, werd Dumbar met nog vijf anderen door de vergadering der Vaderlandsche Regenten derwaarts gezonden, om, ware het mogelijk, de partijen tot eenheid te brengen, hetgeen toen evenwel mislukte. Hem werd in 1786 den rang van kolonel opgedragen over eene nieuwe bende krijgsvolk, te Deventer opgerigt, ter beveiliging der stad. Met hart en ziel was hij met volle overtuiging de partij der Patriotten toegedaan, en het was alzoo niet te verwonderen, dat hij, bij de omwenteling van September 1787, van zijnen post als secretaris werd ontslagen. Hij leefde nu in letterkundige werkzaamheid, tot dat de verandering van zaken hem in

[p. 395]

1795 tot nieuwe betrekkingen riep. Na door den dood van den heer Borgerink tot oudsten secretaris aangesteld te zijn, werd hij den 5den Februarij van dat jaar tot waarnemend griffier der provisionele Repraesentanten van Overijssel, en den 31sten Maart tot werkelijk griffier der provincie benoemd, en gaf hij al dadelijk een bewijs van zijne kunde in het door hem gegeven verslag namens de provincie Overijssel, over het plan eener Nationale Conventie. In 1796 werd hij tot lid van die vergadering benoemd, doch bedankte daarvoor, omdat hij de verlangde verklaring als zoodanig niet kon afleggen. Hij bleef in zijnen post tot in Februarij 1798 toen hij zijn ontslag nam, omdat hij ook toen zwarigheid maakte den, door het bestuur van dien tijd, gevorderden eed af te leggen. Naauwelijks in zijn huis teruggekeerd, werd hij aldaar den 8^sten dier maand gearresteerd, en den volgenden dag eerst naar 's Gravenhage en vervolgens naar het huis te Hondsholredijk gevoerd, alwaar reeds andere regeringsleden van dezelfde denkwijze in hechtenis waren. De vrees die zijne vrienden koesterden, dat men geweldige maatregelen tegen hem zou nemen, verdween bij de tegenomwenteling van Julij in datzelfde jaar, den 14^den van welke maand hij ontslagen werd. Hij zag zich in 1801 tot lid der Wetgevende Vergadering benoemd, en bekleedde dien post tot aan zijnen dood, die den 6^den Augustus 1802 te 's Gravenhage plaats had. Hij was gehuwd met Geertruid Eeckhout en liet kinderen na.

Niet alleen dat Dumbar als staatsman en regent door doorzigt, ervarenheid, helderheid van oordeel en gemakkelijkheid van uitdrukking uitmuntte, en wegens zijne beminnelijke en zachte zeden en gematigdheid bij velen geëerd was, ook als geleerde maakte hij zich beroemd door zijne uitgebreide kundigheden en vooral door zijne bedrevenheid in de geschiedenis van vroegeren en lateren tijd. Wij bezitten van zijne hand behalve het genoemde, de volgende werken:

Tegenwoordige staat van Overijssel, Amst. 1781-1803. 8^o. m. pl. 4 deelen, zonder zijn naam uitgegeven. Het laatste stuk is nimmer verschenen, daar de dood hem belette dat stuk af te maken. 's Mans kleinzoon, Mr. Gerhard Dumbar te Deventer, is evenwel in het bezit der door hem verzamelde bouwstoffen tot voltooijing van zijn plan.

Historie van het Jagtrecht in de Provintie Overijssel, Dev. 1783. 8^o.

Vertoog over de algemeene grondregels, welke bij het invoeren van 's lands schattingen zijn in acht te nemen, Kampen 1785. 8^o. idem, Zwolle 1790. 8^o.

Het kerkelijk en wereldlijk Deventer, 2de deel. Deventer, 1788. fol.

De Oude en Nieuwe Constitutie der Vereenigde Staten van

[p. 396]

Amerika, uit de beste schriften ontvouwd, Amst. 1796. 8^o. 3 deelen.

Verslag van onuitgegeven stukken, betrekkelijk tot de historie van Overijssel; geplaatst in de Verhandelingen van de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde te Leiden, D. II. St. II. Leid. 1818. 8^o.

Dit verslag is na zijn dood door de Maatschappij uitgegeven, terwijl eene andere verhandeling aan haar ingezonden ongedrukt bleef. Zij handelde Over het Verval der letterkundige genootschappen en de beste middelen tot derzelver herstelling.

Voorts wordt nog genoemd als door Dumbar uitgegeven, behalve eenige politieke vertogen, eene Aardrijkskunde in dichtmaat, opgesteld ten gebruike zijner kinderen, terwijl hij in het Hollandsch overzette, en met ophelderende aanteekeningen voorzag, Chappe's Reize door Siberiën, (Dev. 1771. 8^o. 2 deelen) en Wendeborn's Staat van Godsdienst, Geleerdheid en Konsten in Groot-Brittanje. Eindelijk herinneren wij hier nog aan Dumbar's bijdragen tot het Biographisch Woordenboek der Nederlanden van de Chalmot, en aan zijne bemoeijingen tot bevordering van het ontworpen Algemeen Nederlandsch Woordenboek, door de Maatschappij van Nederlandsche Letterkunde uit te geven; welke Maatschappij hulde deed aan zijne veelzijdige verdiensten, door hem tot haar medelid te kiezen; eene onderscheiding die hem ook ten deel viel van wege het Provinciaal Utrechtsch Genootschap, en dat van Groningen Pro excolendo jure patrio.

Zie Aanspraak van Jona Willem te Water in de Jaarl. Algem. Vergad. van de Maatsch. der Ned. Letterk. te Leid. 1803. bl. 16-20; Algem. Konst- en Letterb. 1802. D. II. bl. 114; Saxe, Onom. Lit. T. VIII. p. 437, 438; Vaderl. Hist. ten verv op Wagenaar, D- IX. bl. 56, 65, D. XI. bl. 21, D. XIII. bl. 77, D. XXXIV. bl. 33, 92, D. XXXV bl. 394-396; Arrenberg, Naamreg. van Ned. Boek.; de Jong, Alph. Lijstvan Boek.; Scheltema, Staatk. Nederl. D. I. bl. 300-302, D. II. bl. 578; van Eek en Bosscha, Tweede Eeuwf. van het Ath. te Dev. bl. 48, 77-79; Cat. van de Bibl. der Maatsch. van Nederl. Letterk. te Leid. D. I. bl. 66, D. II. bl. 202; Overijsselsche Alm. voor Oudh. en Lett. 1851. bl. 154. 1852, bl. 257-263, 1853, bl. 241-260.