Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 4

[Pieter van der Does]

DOES (Pieter van der) was de jongste zoon van Jacob van der Does voornoemd en van diens tweede vrouw Clara van Adrichem. Hij werd in 1562 te Leiden geboren, in 1587 benoemd tot Baljuw en Dijkgraaf van Rijnland en in het volgende jaar tot Hoofdschout van Leiden. Hij had van zijne jeugd af aan ter zee gevaren, was van adelborst tot den rang van Vice-Admiraal opgeklommen, en nam als zoodanig in 1588 een zeer aanzienlijk deel aan de vernieling der zoogenaamde onoverwinnelijke Spaansche vloot. De wimpel van het veroverde Spaansche galjoen, waarop Don Diego de Piementel het bevel voerde, werd door hem aan de stad Leiden geschonken, in statigen optogt naar de St. Pieterskerk gebragt en in het koor opgehangen. Nog heden is daarvan een gedeelte voorhanden, waarvan in het werk van Scheltema over de onoverwinnelijke vloot, tegenover bladz. 220, eene afbeelding gegeven wordt.

In het jaar 1594 was van der Does met Graaf Willem Lodewijk van Nassau in Groningerland, en werd aldaar in Mei van genoemd jaar bij het bestormen en innemen van den Schans Aduarderzijl door een kogel aan het been gewond. Den 22 Junij 1595 werd hij in plaats van Charles de Levin, heer van Famars, aangesteld tot Meester generaal van de artilrie, op een maandelijksch tractement van vier honderd gulden. In 1596 werd hij, met Pieter Moialen, met een voorraad geld aan Prins Maurits gezonden, die zich toen in het belegerde Hulst bevond. Doch in 1599 wachtte hem eene belangrijker taak. De Staten hadden namelijk besloten tot een zeeoorlog, gerigt tegen de Spaansche havens en bezittingen. Eene vloot van ruim zeventig schepen, goed uitgerust en bemand met 8000 soldaten, werd in zee gebragt en aan van der Does het bevel daarover opgedragen. Hij nam den 21^sten Mei van genoemd jaar van Prins Maurits, die zich toen te Bommel bevond, afscheid en stak binnen weinige dagen in zee. Voor de Corunha gekomen, zocht hij te vergeefs de Spaansche vloot tot den slag te noodzaken, hetgeen hem den steven naar de Kanarische eilanden deed rigten; de landing had plaats, van der Does was onder de eersten die voet aan wal zetteden, en bij het

[p. 213]

bestormen van de stad Palmas het eerst de ladders beklom, waarbij hij vier wonden bekwam. Roemrijk was de overwinning en groot de behaalde buit. Van der Does zond nu de helft der vloot met de veroverde schatten, onder Jan Gerbrandsz naar het vaderland, zette den togt voort en had het oog op Brazilie. Hij rigtte zijnen koers naar het zuiden, voer de eilanden van het Groene Voorgebergte en de geheele kust van Afrika voorbij, zonder die te verontrusten; alleenlijk ving hij onderweg eenige koopvaardijschepen op, die hij voor goeden prijs verklaarde. Alstoen besloot hij tot zijn ongeluk zich op het eiland St. Thomas te ververschen. Hetzelve behoorde aan de Portugezen; hij vond er bijna geenen wederstand, want de bewoners weken naar hunne bergen. Maar het klimaat was doodelijk voor de onzen, en van der Does, even ongewoon als zijne togtgenooten zich in acht te nemen, werd een der eerste slagtoffers. Hij werd door eene hevige ziekte aangetast en den 24^sten October 1599 was de dag van zijn sterven. Diep onder een huis werd hij begraven, hetwelk vervolgens in brand werd gestoken, opdat zijn lijk niet gevonden en mishandeld mogt worden. Zijn neef George van der Does, een jongeling vol van uitmuntende hoedanigheden, van wien wij beneden spreken, vond benevens het grootste gedeelte der bemanning, daar zijn graf. Alzoo eindigde eene onderneming, die belangrijke opofferingen vereischt had, waarbij het aan goede maatregelen niet had ontbroken, doch die aan het licht bragt wat wij vermogten, en die belangrijke lessen opleverde voor de toekomst.

De geschiedschrijvers noemen van der Does een groot, kloek en zwaarlijvig man, wel ervaren in den oorlog, van een goed oordeel, voor zijne minderen goed en vriendelijk. Hij was gehuwd met Philipote van Duivenvoorde, dochter van Jacob, Heer van Warmond en Admiraal van Holland. Zij schonk hem eene dochter, Henrika, die in 1610 huwde met Adriaan van Mathenesse.

Zie Bor, Nederl. Oorl. B. XXV. bl. 325 (10), B. XXXI. bl. 807 (25), B. XXXII. bl. 153 (124), B. XXXIII. bl. 215 (41), B. XXXVI bl. 554 (32), 565 (41); van Leeuwen, Bat. Illust. bl. 931; van Moteren, Ned. Hist. D. V. bl. 207. D. VII. bl. 247; Wagenaar, Vaderl. Hist. D. VIII bl. 287, D. IX. bl. 57-61; van Wyn, Bijv. en Aanm. op Wagenaar, D. IX. bl. 33; Scheltema, de uitrust. en onderg. der onoverw. vloot. bl. 125, 220; Collot d' Escury, Holl. roem. D. II. bl. 69, Aant. bl. 194, 197-200; Swalue, de daden der Zeeuwen. bl. 123, 241; J. W. van Sypesteyn, Bijdr. voor de geschied. van het Ned. artillerie korps, bl. 8, 9; de Navorscher, D. III. bl. 381.