Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 4

[Cornelis Dirkszoon]

DIRKSZOON (Cornelis) was in 1572 Burgemeester van Monnikendam en tevens Admiraal van Noord-Holland. Hij stond bekend als een man van groote kloekmoedigheid en ondervinding, waarvan hij overvloedige bewijzen gegeven heeft. Gedurende de belegering van Alkmaar door de Spanjaarden in 1573, rustte de Graaf van Bossu te Amsterdam twaalf schepen en zes jachten uit, om zoowel te land als ter zee Noord-Holland te bedwingen, Hij zelf voerde het Admiraalschip de Inquisitie, terwijl P. van Boschhuizen tot Vice-Admiraal werd aangesteld. Door tegenwind belet was hij niet vóór den 5^den October van dat jaar onder zeil gegaan, en, ofschoon met moeite, over Pampus geraakt. De Noord-Hollandsche vloot bestond uit drie en twintig groote en verscheidene kleine vaartuigen, over welke Cornelis Dirkszoon het bevel voerde. Op genoemden dag hielden de beide vloten, die op den afstand van een steenworp elkander telkens voorbij liepen, een hevig schutgevaarten, waarbij Dirkszoon, die te vergeefs poogde den vijand te enteren, in den regter arm geschoten werd. Inmiddels werd door de nabijheid der Hollandsche vloot het beleg van Alkmaar opgebroken en tot op den 11^den October bleven de beide vloten tot op een kwartier uur van elkander geankerd liggen, daar de wind voor beiden ongunstig was. Dirkszoon had het bevel weder op zich genomen en wenschte ondanks het tegenbevel van Sonoy nog dien dag den vijand aan te grijpen. Toen de wind in zijn voordeel gekeerd was, zeilde hij op de Spaansche vloot aan, en toen had die merkwaardige slag op de Zuiderzee plaats, die bij onze geschiedschrijvers uitvoerig geboekt is, en waarin bevelhebbers en soldaten onvergankelijke roem verwierven. De graaf van Bossu werd door Dirkszoon gevangen genomen en na eene driejarige gevangenschap door hem naar Middelburg gebragt, waar de Prins van Oranje hem in vrijheid stelde.

Dirkszoon, van wiens bedrijven maar al te weinig berigten tot ons gekomen zijn, bleef in 's lands dienst, gelijktijdig het Burgemeesterschap van Monnikendan bekleedende. In 1575 lezen wij dat de vijand eensklaps voor Hoorn verschijnende, aldaar een koornschip bemagtigde, hetwelk evenwel door de onzen onder Dirkszoon ontzet werd, die de vijandelijke schepen vervolgde, maar niet kon inhalen.

Meerdere krijgsbedrijven heeft de geschiedenis van hem niet opgeteekend. De prins van Oranje had in 1578 het voornemen om

[p. 196]

hem tot Vice-Admiraal van Holland, onder Johan van Duivenvoorde, aan te stellen; de gedeputeerden van het Noorder kwartier evenwel verzochten den Prins, bij een schrijven van den 23^sten Mei van dat jaar, om daaraan geen gevolg te geven, daar Dirkszoon hiermede zeker niet zou instemmen; doch verzochten den Prins hem tot Admiraal der Zuiderzee te bevorderen. Of hieraan voldaan is weten wij niet; maar zeker is het dat Dirkszoon door genoemde gedeputeerden bij besluit van den 10^den Maart 1578 voor zijne overwinning op Bossu behaald, en ter belooning van andere goede dienste den lande sedert 1573 betoond, vereerd werd met de som van elf duizend gulden.

De tijd wanneer Dirkszoon overleed is onbekend. Zijne nakomelingen voerden vervolgens den naam van Admiraal; terwijl de stad Monnikendam zijn zegelring, zijn portret en het ridderteeken van het Gulden Vlies, door Bossu zelven aan Dirkszoon ten geschenke gegeven, tot op heden bewaart. Naar dat portret, door den Schilder A. Oosterveld te Monnikendam voor eenige jaren ontdekt en hetwelk, naar men zegt, geen twijfel aan de echtheid overliet, is het door C.E. Taurel gegraveerd portret van Dirkszoon vervaardigd, dat in het werk van wijlen Dr. Arend, D. II. St. VI. tegenover bl. 8 voorkomt. Ook moeten te Hoorn, bij den Heer L. Stokbrôo, berusten de levensgrootte portretten van Dirkszoon en zijne vrouw, door Rotius geschilderd, benevens zijn Commandostaf en zijn Cachet met het wapen van Monnikendam.

Zie Bor, Ned. Oorl. B. VI. bl. 456 (335); Wagonaar; Vad. Hist. D. VI. bl. 449; Kok, Vaderl. Woordenb. D. X. bl. 542, D. XII. bl. 383; Abbink, Geschied. van Hoorn, bl. 9; dezelfde, verv. op Velius, Aant. bl. 142 en 143; Kron. van het Hist. Gen. D. V. bl. 299-302, 246 247; Arend, Alg. Gesch. des Vad. D. II. St. V. bl. 312-316, 374, St. VI. bl. 9; de Navorscher, D. I. bl. 378, D. II. bl. 274, D. III. bijbl. bl. CXXVI, CLX, D. VII bl. 320, D. VIII. bl. 53.