Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 4

[Jan Deugt]

DEUGT (Jan) werd te Stad aan 't Haringvliet in 1739 geboren, uit behoeftige doch brave ouders, die hij reeds vroeg verloor, en waardoor hij voor rekening der Hervormde Diakonie verzorgd en opgevoed werd. Op den ouderdom van veertien of vijftien jaren gekomen zijnde, vestigde hij zich als arbeider of daglooner in de gemeente Herkingen, en, bescheidenheid bij lust tot onderzoek parende, verkreeg hij van den toenmaligen dorpsonderwijzer, om hem, in de uren aan den veldarbeid ontwoekerd, eenig onderwijs te geven. Weldra trokken de door hem gegeven blijken van groote vorderingen de aandacht, en verwierf hij zich daardoor de genegenheid van zijnen leermeester, die, in zijn voorstel bewilligende, hem tegen genot van voeding en inwoning in dienst zijner school nam, met belofte hem tot onderwijzer te bekwamen.

Spoedig had hij de hoogte bereikt waarop zijn beschermer stond, en die hem dan ook te kennen gaf hem niet verder te kunnen bekwamen; waarop Deugt zich tot den predikant der gemeente wendde, die hem op zijn aanzoek in de geschiedenis en landmeetkunde onderwees, in welke laatste wetenschap hij zoodanige vorderingen maakte dat hij weldra tot landmeter werd aangesteld. Na te vergeefs eene onderwijzersplaats verlangd te hebben, werd hij den gunsteling van Kornelis van Nieuwenhoven, Ambachtsheer van Herkingen, die hem het rentmeesterschap over eenige landerijen bezorgde, en door wiens invloed hij deel kreeg aan het dorps- en polderbestuur. Deugt legde zich ook nog op de Latijnsche en Fransche talen toe, vestigde zich als procureur en werd op zijn dorp de eerste en voornaamste vraagbaak.

In 1774 achtereenvolgens tot Schout, Sekretaris en Dijkgraaf benoemd, was het in die betrekkingen dat hij zich ten aanzien van zijne gemeente bijzonder verdienstelijk maakte, en waardoor

[p. 134]

hij aanspraak heeft op de eervolle vermelding van zijnen naam in dit woordenboek; want aan hem is Herkingen zeer veel verpligt, en met regt mag hij den naam van herschepper dier plaats dragen, daar, door zijne ijverige belangstelling en volhardende pogingen, de gemeente een geschikt kerkgebouw verkreeg, en het door zijn toedoen was dat er een meestoof gebouwd werd, en de inwoners zich op de meekrap-cultuur begonnen toe te leggen, waardoor aan vele arbeiders brood verschaft werd; dat de dijk en het dorp bestraat werden, welke voor dien tijd in den herfst en in den winter schier onbruikbaar waren; dat, door het aanleggen van sluizen, de steeds onvruchtbare polders Diederik en Elizabeth genaamd, in vruchtbare akkers en uitnemend bouwland herschapen zijn; dat school en pastorij belangrijke verbeteringen ondergingen; dat het onderwijs geregeld en in goede geneeskundige hulp voorzien werd; dat de dorpskade en haven in behoorlijken staat werden gebragt en dat de mosselbank, zij het dan niet geheel aan de gemeente gebragt, in den winter voor de behoeftigen een weldaad werd. In één woord, 's mans gansche streven was gerigt tot welzijn zijner gemeente; en wat hij soms met groote moeite en opoffering en met beperkte middelen dáár heeft tot stand gebragt, zal door den nakomeling steeds dankbaar moeten worden erkend.

Deugt bleef in zijne waardigheden tot zijn dood, die in November 1797 voorviel.

Zie Boers, Beschrijv, van het eiland Goedereede en Overflakkee, bl. 166, 167, uit medegedeelde berigten aangevuld.