Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 4

[Johan Diederich Deiman]

DEIMAN (Johan Diederich) werd den 9^den April 1732 te Hage in Oost-Friesland geboren, studeerde te Halle en kwam als Hoogduitsch proponent naar de Nederlanden. In 1758 als Luthersch predikant te Zierikzee beroepen, deed hij er den 29^sten October zijne intreê-predikatie, en maakte aldaar door zijne kanselwelsprekendheid zoo veel opgang, dat hij reeds in 1759 naar Zwolle beroepen werd en den 30^sten September zijn afscheid preêkte. Zijn echt liberale geest, zuiver protestantsche zin en veelomvattende kennis, maakten hem geschikt in eene Academiestad der gemeente tot eere te zijn; daarom beriep hem die van Utrecht in 1760, na naauwelijks zes maanden te Zwolle het Evangelie verkondigd te hebben. Negentien jaren mogt de Utrechtsche gemeente zich in zijn bezit verheugen, toen hij den 11^den Februarij 1779 te Amsterdam werd beroepen. Hier had hij aanvankelijk te worstelen tegen de aanvallen en verbitteringen zijner oudere ambtgenooten, doch noch dezen, noch eene onkundige en opgeruide menigte konden hem van den eenmaal ingeslagen weg doen afdwalen, en hij ging voort en predikte dien milderen geest des Christendoms, die hem boven zoo velen onderscheidde. Slechts vier jaren mogt zijn licht te Amsterdam schijnen, toen hij aldaar den 9^den April 1783 overleed, en te Utrecht in de Luther-

[p. 95]

sche kerk, volgens zijnen wensch, in den grafkelder onder den predikstoel werd begraven. Als fiksch en sierlijk prediker, deed Deiman zich kennen door zijne lijkrede op Lucas Reeder getiteld:

Over de noodige bescheidenheid in het oordeelen over afgestorvene personen, volgens Rom. XIV vs. 4. 1779 en door zijne

Gelukwenschingsrede bij het vijftigjarig feest van Johan Albert Veltgen, (zijnen ambtgenoot te Utrecht) over Spreuk. 16 vs. 31. Utr. 1770.

Als catecheet had Deiman groote verdiensten, en hij voorzag in een waar gemis door de uitgave van zijne:

Katechetische Aanleiding tot de kennis der Christelijke leere, in de onderwijzinge der Menschen tot gelukzaligheid. 1777, 8^o. 3de druk ald. 1783, 8^o. 4de druk ald. 1790, 8^o.

In dit werkje werd den dwang van het kerkelijk stelsel van vroeger dagen afgeworpen, en voor den ouden schoolschen vorm eenen anderen aangenomen, die aan het godsdienstig onderwijs voegt en de godgeleerdheid buitensluit, maar aan de zedeleer volkomen regt laat wedervaren. Herhaalde malen is later dit onderwijs boekje, door anderen verkort, uitgegeven en als zoodanig nog, vooral bij kleinere gemeenten, in veelvuldig gebruik.

Deiman is de vertaler van vele belangrijke werken uit de Hoogduitsche in de Nederduitsche taal. Zijne afbeelding, naar en door R. Vinkeles, ziet het licht.

Zie Schultz Jacobi en Domela Nieuwenhuis, Bijdr. tot de geschied. der Luth. Kerk in de Nederl. St. I. bl. 57-59, D. 121-124, St. VI. bl. 31, 32, St. VII. bl. 118-122; Engelberts Gerrits, Biograph. Handwoordenb. D. I. bl. 397; Muller, Cat. van Portr. bl. 69; Domela Nieuwenhuis, Geschied. der Amst. Luth. Gemeente, bl. 167, 168.