Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 2. Derde en vierde stuk

[Gosuinus à Buytendyck]

BUYTENDYCK (Gosuinus à) werd in 1585 geboren, en oefende zich in de Godgeleerdheid aan de Hoogeschool te Leiden, waar hij de bijzondere vriendschap van Franciscus Gomarus genoot. In 1610 tot de kerkdienst toegelaten zijnde, werd hij in het zelfde jaar te 's Gravenmoer en vandaar in 1616 te Dirksland beroepen. Gedurende zijn verblijf aldaar, stond Adrianus Romanus, die tot de Remonstrantsche gevoelens overhelde, te Goedereede. Buytendyck kwam van tijd tot tijd voor een gedeelte der gemeente van die plaats, die der Contra-Remonstrantsche partij was toegedaan, en in het huis van zekeren Ouderling, Gerrit Jansz., godsdienstige bijeenkomsten hield, prediken, en werd er, na dat Romanus in 1618 was afgezet, in 1619 beroepen. Terwijl bij aldaar Predikant was werd Samuel Prince, vroeger Leeraar te Baardwijk, maar om Remonstrantsche gevoelens afgezet en thans voortvlugtig, in het Land van Voorne in hechtenis genomen; volgens sommigen was hij overgeleverd of verraden door Buytendyck, die daarvoor de op het vangen van eenen Remonstrantschgezinde Predikant gezette 500 gulden ontving en bovendien voor zijnen ijver met het beroep naar Dordrecht werd beloond, maar zijne huisvrouw, eene dochter van den vreedzamen Otto Tonsor, had zulk een mishagen in die daad, dat zij eerlang van hartzeer daarover stierf.

Buytendyck werd den 10den September 1620 te Dordrecht beroepen, in 1629 tot Opziener der Boekerij en een jaar later tot Curator der Latijnsche scholen aangesteld. Ook was hij met de zorg belast voor de studenten-alumni. Hij overleed er den 4den Julij 1661, nalatende drie zonen, van welke de oudste Petrus à Buytendyck, in 1656 tot de Heilige dienst toegelaten, Predikant te Nieuw-Beijerland en in 1689 emeritus werd.

Buytendyck was een man van gestrenge zeden en denkwijze; zijne hoog ernstige predikwijze en overdrevene regtzinnigheid bevielen der gemeente te Dordrecht buitengemeen, waarom zij, toen hij in 1637 te 's Gravenhage beroepen werd, hem met alle mogelijke middelen tot blijven zocht over te halen, hetgeen dan ook gelukte. In geschriften van dien tijd wordt hij echter ook afgeschilderd als een onverdraagzaam en twistzuchtig mensch, die zich telkens ongeroepen in openbare en huisselijke twisten mengde, zoodat hij, in het oproerige jaar 1651, de partij van de Stedelijke Regering

[p. 1678]

hield, en zich bij de gilden, waartegen hij op den predikstoel hevig uitvoer, zeer gehaat maakte.

Als geleerde maakte hij eenigen naam door het uitgeven der volgende geschriften:

Harmonie van het Lyden Jesu Christi. Dat is over-eenstemminge van de vier H. Evangelisten over de Historye van het bittere lyden onzes Salichmaeckers, gelyck deselve jaerlycks, in seven-en-tsestigh predikatiën, zal verklaert worden tot dienst der Christelycke Gemeynte alhier binnen Dordrecht. Dordr. 1635, welk boeksken, sedert bij het verkondigen van het Lijden tot leidraad gebruikt, herdrukt werd in 1694 en 1701, met gedichten van Cats, Lydius, Busschof, Vollenhoven en Aldegonde, en in 1764 en 1820 met veranderingen en bijvoegselen onder den titel van:

Ordre der Texten, uit welken ter gedagtenisse van Jezus Christus geboorte en besnydenis, lyden, sterven en begravenisse, opstandinge en hemelvaart, als mede over de uytstortinge van den Heiligen Geest gepredikt wordt, in de Christelyke Gemeente te Dordrecht. Dord. 12^o; terwijl de laatste druk nog heden bij de Hervormde Gemeente te Dordrecht in gebruik is.

Wonderlycke verborgenheden der Jesuyten. Dord. 1639. 12^o.

De roemgierige Jesuyt, vertoont in Pater de Landsheer, Jesuyt tot Antwerpen. Dord. 1648. 12^o.

Zijne afbeelding gaat tweemalen in plaat uit; eene zonder naam van den graveur klein fol. en eens door J. Warnier fol.

Zie Balen, Beschr. van Dord., bl. 664, 668, 676; Brandt, Hist. der Reform., D. IV. bl. 219; de Chalmot, Biogr. Woordenb.; Ypeij en Dermout, Geschied. der Nederl. Herv. Kerk, D. II. Aant. bl. 186 (309); Schotel, Kerk. Dord., D. I. bl. 301-307; 534, D. II. bl. 761.