Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 2. Derde en vierde stuk

[Willem Buys]

BUYS (Willem), waarschijnlijk een bloedverwant van den Raadpensionaris of Advokaat van Holland Mr. Paulus Buis, zoon van Mr. Paulus Louwrens Buys en van Eva Buys, geboren in 1661, werd door Burgemeesteren van Amsterdam n 1693 tot Pensionaris van die stad aangesteld, welk ambt hij tot 1696 waarnam, en bevond zich ten jare 1702 in gewigtige handelingen gewikkeld, ter gelegenheid, dat het Fransche Hof geene staatkundige streken onbeproefd liet, om

[p. 1661]

den band van vriendschap, die er destijds tusschen Engeland en de Vereenigde Nederlanden bestond te verbreken; onder andere middelen, die de listige Staatsdienaars van dat Hof daartoe in het werk stelden, was inzonderheid om aan Engeland te doen gelooven, dat de Staat den oorlog moede was en Amsterdam grootelijks op den vrede aandrong; maar Buys schreef eenen brief naar Engeland, waarin hij het tegendeel beweerde en ook middagklaar bewees.

Toen in het jaar 1704 Friesland en Groningen op het sterkste bij de Generaliteit aandrongen, dat men hunnen jongen Stadhouder, Prins Jan Willem Friso, in het krijgswezen van den Staat bevorderen moest, waren inzonderheid Holland en Zeeland hier niet toe te bewegen. Om deze zaak tot wederzijds genoegen der Bondgenooten te schikken, besloten de Algemeene Staten vier Gemagtigden uit hun midden naar Friesland en Groningen te zenden, namelijk Willem Buys, wegens Holland, Joan Bekker, wegens Zeeland, Godard van Tuill van Serooskerken, wegens Utrecht en B. van Welvelde, Heer van Zalk en Veecaten, wegens Overijssel. Zij slaagden zoo wel in hunne zending dat de Staten van Friesland verklaarden: ‘te vreden te zullen zijn, zoo de jonge Prins van nu af, tot Generaal van het voetvolk werd aangesteld, mits hij dit ambt niet zou bekleeden, noch de daartoe gestelde wedde genieten, voor hij den ouderdom van twintig jaren bereikt had; alleen zou hij, van nu af zitting, doch geen stem hebben in de gewone krijgsraden,’ hetwelk hun dan ook werd ingewilligd.

Even gelukkig als hij in die bezending geslaagd was, ging het hem ook toen hij nog in het zelfde jaar, met Adriaan van der Goes, Heer van Naters. Oud-Burgemeester van Delft, en Bruno van der Dussen, Burgemeester en Pensionaris van Rotterdam, naar Gelderland gezonden werd, om de geschillen in dat gewest ontstaan, door een minnelijk verdrag uit den weg te ruimen.

In het volgende jaar werd Buys naar Engeland gezonden, ten einde eensgezindheid tusschen de beide Staten te bevorderen. Hij keerde in April 1706 van daar terug, na tamelijk wel bij de Koningin zijn oogmerk bereikt te hebben. In September 1705 had Buys eenige punten ontworpen ter bevrediging van Frankrijk en ons Gemeenebest, welke, nadat onderscheidene Regenten die goedgekeurd hadden, den Engelschen Staatsdienaren toegezonden werden, doch dezen niet geviel. Groot was verder zijn aandeel in de geheime handelingen tot vrede in 1706 en vervolgens. Hierom werd hij ook met Bruno van der Dussen, tot de bijeenkomst te Geertruidenberg in 1710 afgevaardigd. Hij handhaafde hier met ijver de belangen der Bondgenooten, en wilde Frankrijk tot het uiterste brengen, daar hij geheel in het stelsel der Engelsche Whigs deelde. Het schijnt nogthans, dat hij, zoowel als den Raadpensionaris Antoni Heinsius en Bruno van der Dussen, desnoods aan Filips van Anjou een gedeelte der Spaansche Mo-

[p. 1662]

narchie zou hebben gelaten, en niet zeer sterk aandrong op het dempen der haven van Duinkerken, een lievelingsontwerp van Marlborough, even als de volstrekte uitsluiting van Filips van Anjou. Hoe dit zij, zeker gaat het, dat had men den raad van Buys gevolgd, de vrede toen op eenen veel voordeeliger voet zou gesloten zijn dan later te Utrecht geschiedde.

Inmiddels was hij naar Engeland gezonden om een wakend oog te houden, op de bedrijven van de Koningin en hare Staatsdienaars. Zijne bekwaamheid was aldaar reeds bekend; zijne komst alzoo niet aangenaam. Ook zag hij weldra dat de Franschgezinde partij meester van het beleid der zaken was, en het was nu misschien, dat hij in zijnen grooten ijver voor de algemeene zaak, en verontwaardigd over het gedrag van Koningin Anna, die eerst eenen redelijken vrede had doen verwerpen, om daarna den Staat eenen min eerlijken op te dringen, stappen waagden, die hem in Engeland groote berisping op den hals moest halen: geheime onderhandelingen ten behoeve van het Huis van Hannover, en de herstelling van de Engelsche Whigs of der partij die den oorlog begeerde, in het Ministerie. Hij ontdekte intusschen de geheime handeling van Anna met Frankrijk, en dit was misschien de groote oorzaak zijner ongunst bij het Engelsche Hof.

In het jaar 1712 werd hij uit Engeland terugontboden, vermits hij als Gevolmagtigde tot de Utrechtsche Vredehandeling benoemd was, waar hij met Bruno van der Dussen het meest de onderhandelingen bestuurde. Hij ontwierp de vredepunten, die echter, door den afval der Engelschen, aanmerkelijk gewijzigd werden. Dadelijk na het sluiten van den Utrechtschen vrede, werden Buys en Sicco van Goslinga als buitengewone Gezanten naar Frankrijk gezonden, beiden werden, den 27sten Mei 1714, met uitstekende eerbewijzen te Versailles ontvangen. Guslinga keerde eerlang weder huiswaarts, doch Buys bleef er, tot op het einde des volgenden jaars alleen, en bevorderde de bekrachtiging van den vrede met Spanje, alsmede de vrijheid van scheepvaart en koophandel. Kort voor zijn vertrek kreeg hij eenige opening van een Verhond te sluiten tusschen Engeland, Frankrijk en den Staat, tot handhaving der bezittingen in Europa, hetwelk hij echter wist te doen uit- en eindelijk afstellen.

Toen in het jaar 1722 door eenige vrienden van den jongen Erfstadhouder van Friesland Willem Karel Hendrik Friso werd gearbeid, om hem van het Stadhonderschap van Gelderland te verzekeren, en dat stuk met zulk een voorzigtig beleid onder de hand werd bestuurd, dat men het zoo goed als in zijne magt had, eer de andere gewesten vernamen, dat men er op de aanstaande Landschaps-vergadering, over zou raadplegen, besloten de Staten van Holland hun best te doen, om de uitvoering van dit voornemen te stuiten en te dien einde eene bezending naar Zeeland, Utrecht en Holland te doen, naar welke beide laatste provinciën Buys werd gezonden, met Karel Filips van Dorp, Heer

[p. 1663]

van Maasdam, Albert Fabritius, H. Daay en de Raadpensionaris Izaak Hoornbeek. Doch welke middelen men ook in het werk stelde, om de gezegde bevordering te verhinderen, het liep alles vruchteloos af, want de maatregelen waren al te wel genomen, om het te doen mislukken.

Even vruchteloos vielen ook de handelingen van Buys in het volgende jaar, aan het Hof van Denemarken uit, alwaar hij, evenmin als Robbert Goes, iets kon uitwerken, om de reeds ten jare 1717 ontstane geschillen, zoo wegens de soldij der Deensche manschap, als wegens de onderstandgelden, door den Staat aan die Kroon beloofd, op eene minnelijke wijze uit den weg te ruimen. Hij keerde dus eerlang terug; en de Staten van Holland, de belangrijke diensten, door hem bij zoo vele gelegenheden den Lande gedaan, willende vergelden, stelden hem, in het 1726 aan tot hunnen eersten Secretaris. Bij de ziekte van den Raadpensionaris Anthony van der Heim, nam hij in 1746 gedurende eenige zeer zorgelijke tijd dit gewigtig ambt waar; weinig tijds te voren had hij nog pogingen aangewend tot behoud van den vrede. Hij behield zijnen roem tot aan zijn overlijden, den 10den Februarij 1749 en liet bij zijne echtgenoote Elizabeth Lestevenon een talrijk geslacht na, onder anderen Abraham Buys, die volgt. Zijne zeldzame verstandelijke vermogens en het nuttig en eerlijk gebruik, dat hij er van maakte, doen hem eene eerste plaats bekleeden onder die Staatsmannen, op welke ons Vaderland zich met zoo veel reden verheft.

Zijne afbeelding gegraveerd door Jacobus Houbraken komt voor in Wagenaar, Vaderl. Hist., D. XVII. bl. 426.

Zie van Loon, Nederl. Historip., D. IV. bl. 636, 656; Wagenaar, Vaderl. Hist., D. XVII. bl. 127, 209, 240, 271, 278, 289, 314, 329-334, 355, 358-372, 415, 424, 427, 437, 438, 451, D. XVIII. bl. 5, 23-25, 67, 107-116, 244, 281, 282, D. XX. bl. 46, 338; de zelfde, Beschr. van Amsterd., St. I. bl. 727, 728, St. III. bl. 492; Bijvoegs. en Aanm. op de Vaderl. Hist. van Wagenaar, D. XVII. bl. 70, 71, 100, 101, 105, 106, D. XX. 113; Kok, Vaderl. Woordenb.; Scheltema, Staatk. Nederl.; van Kampen, Vaderl. Karakterk., D. II. bl. 463-465; Collot d'Escury, Holland's Roem, D. II. A. bl. 396; Bosscha, Neêrl. Heldend. te Land, D. II. bl. 451, 496.