Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 2. Derde en vierde stuk

[Geeraert Brandt]

BRANDT (Geeraert), een broeder van den voorgaande en derde zoon van Geeraert Brandt en Suzanna van Baerle, werd geboren te Nieuwkoop den 6den April 1657. Reeds vroeg vertoonden zich in hem de blijken van een wakker verstand en bevatbaren geest, hetwelk zijne ouders aanspoorde om hem eerst te Hoorn, werwaarts zijn vader in 1665 beroepen was, en naderhand te Amsterdam, waar hij zich in 1667 heen begaf, ter Latijnsche school te bestellen. Hij bevlijtigde zich daar zoodanig, dat hij reeds in 1670, dus nog slechts 13 jaren oud zijnde, bekwaam was om de Akademische lessen bij te wonen. Hierna oefende hij zich omtrent acht jaren in de Kweekschool der Remonstranten te Amsterdam, onder den beroemden Filips van Limburg, in de Wijsbegeerte en Godgeleerdheid, ten einde zich tot het predikambt bekwaam te maken; terwijl hij bij de kennis der Latijnsche ook die der Hebreeuwsche, Fransche, Italiaansche en Engelsche talen voegde, zonder evenwel zijne moedertaal te verwaarlozen; want op het voetspoor van zijnen broeder Kaspar Brandt wendde hij alle vlijt aan in het Nederduitsch zijnen stijl in het spreken en schrijven, naar de beste Nederduitsche schrijvers te rigten en te beschaven. Ten einde zich nu daarin te beter te oefenen, zette hij zich aan het vertalen van eenige Latijnsche, Fransche en Engelsche verhandelingen, onder anderen van het werk van Petrus Heylin, Kapellaan van Karel I Koning van Engeland,

Historie van de vijf artykelen, of een verklaring van 't gevoelen der Westersche Kerken, en in 't byzonder van de Kerk van Engelandt in de vijf verschilpunten, hedendaagsch overgehaelt onder de naam van Arminianery.

Weinige jaren daarna ondernam hij, om zich nog beter in de Nederlandsche stijl te oefenen en om aan veler vrienden verzoek te voldoen, de geschiedenis zijns vaderlands van 1674 en 1675 en gaf die onder de Letters V.T.V. in het licht onder den titel van:

[p. 1194]

Tweejarige Geschiedenissen, voorgevallen in de jaren MDCLXXIV en MDCLXXV, Amst. 1678. 4^o, welk werk door alle liefhebbers van waarheid en vrijheid, met bijzonder veel genoegen, gelezen werd.

In het jaar 1678 werd hij, na behoorlijk onderzoek, tot de kerkdienst bekwaam geoordeeld en hij liet alom zijne predikgaven hooren, die zoo behagelijk waren, dat hij binnen twee maanden na zijn examen tot Predikant te Schoonhoven beroepen werd, welk beroep hij aannam onder voorwaarden, dat hij, volgens een aloud gebruik bij de Remonstrantsche broederschap, nog drie of vier maanden, ten dienste der curatele blijven zou om de herderlooze gemeenten ten dienste te staan en alleen Proponentstraktement zou genieten, tot dat zijn eerste dienstjaar om was. Het duurde ook niet lang, of hij werd verpligt aan deze voorwaarden te voldoen, want daar de Remonstrantsche gemeente te Dockum toen herderloos was, kreeg hij bevel, om haar gedurende den winter te bedienen. In Maart 1679 in zijne gemeente van Schoonhoven gekomen, trad hij aldaar in bediening en nam zijn ambt met groote ernst en zedige vrijmoedigheid waar, zoo dat hij er groot genoegen gaf en veel toeloop kreeg, welke naderhand nog vermeerderde te Rotterdam, werwaarts hij in 1680 met eenparige stemmen beroepen werd. Niettegenstaande die van Schoonhoven in de vergadering van Mei 1680 daar tegen opkwamen, dewijl Brandt nog geen drie jaren in hunne gemeente gestaan had en deze daardoor groote schade zou lijden, werd dat beroep door de Broederschap toegestaan en hij vertrok naar Rotterdam. Hij bezat eene buitengewone welsprekendheid, welke ook welhaast in vele andere steden beroemd werd en alle soorten van menschen en gezindheden onder zijn gehoor lokten, zonder dat zulks hem in het minst tot hoovaardigheid verleidde, want hij bleef bij zijne gewone nederigheid en zedigheid. In Augustus 1683 werd hij uitgenoodigd wekelijks eene Theologische onderwijzing te doen. Hij nam dit aan en wegens den grooten toeloop moest dit weldra in de groote kerk geschieden. Niet lang echter was het hem vergund daarmede voort te gaan, want hij overleed reeds den 21 December van dat zelfde jaar, bij zijne echtgenoote Elisabeth Verduin twee kinderen nalatende, die hunnen vader niet lang overleefden.

Behalve de reeds hier boven genoemde werken, zien van hem het licht:

Twee en dertïg Predikatien, Rott. 1685. 4^o tweede druk 1698. 4^o

Een en twintig Predikatiën, Rotterd. 1694. 4^o.

Tien Predikatiën over verscheide texten der Heilige Schrifture, Rotterd. 1764. 4^o.

Ook werden in 1724 nog twee Predikatiën van hem gedrukt, achter de Lijkrede van Johannes Minnaeus op hem.

Voorts werden nog zijne Theologische lessen, die hij in het latijn had geschreven, uit zijn eigen handschrift in het Nederduitsch vertaald en door den druk gemeen gemaakt.

[p. 1195]

Behalve door zijne werken, werd zijne gedachtenis vereeuwigd door eenen ter zijner eer geslagen penning, welks voorzijde met zijn borstbeeld prijkt. Bovendien gaan er drie afbeeldingen van hem in prent uit, als: één zonder naam in folio; één door J. van Munnickhuysen in 4^o, en één door A. van Buysen mede in 4^o, onder een daarvan leest men de volgende zes regels van Joachim Oudaan.

Soo siet men Gerard Brandt, den tweeden van dien naam,

Een naam met liefde in 't hert, met eer in alle monden:

Hoewel den eeren-prijs, die haaren roem bestaan,

Onmooglijk nae verdienste op Aarde werd gevonden:

En schoon men trof hem min in omtrek, dat's geen nood;

Men heeft zijn schaduw zelfs gedoodverwt na den dood.

Zie van Loon, Nederl. Historip. D. III. bl. 186 en 187; van Hoogstraten en Brouërius van Nidek, Groot Algem. Hist. Woordenb.; Luïscius, Algem. Hist. Woordenb.; Saxe, Onomast. Liter. Pars V. pag. 228; Kok, Vaderl. Woordenb.; de Chalmot, Biogr. Woordenb.; van Kampen, Geschied. der Nederl. Letteren en Wetens. D. I. bl. 379, 380, 386; Biogr. Nation.; Biogr. Univers.; Tideman, de Remonstr. Broeders. bl. 53, 141, 142, 298, 369; Glasius, Godgel. Nederl. D. I. bl. 165.