Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 2. Eerste en tweede stuk

[Samuel Boeye]

BOEYE (Samuel) geboren te Zierikzee, was Raad in de Vroedschap van zijne geboorteplaats toen hij in 1787 door de Regering dier stad, met Albertus van der Schatte en François Breekpot ter Staatsvergadering werd afgevaardigd. Bij hunne aankomst te Vere, den 30sten Junij van dat jaar, vernemende dat er een oproer te Middelburg was uitgebarsten, vonden zij goed dien nacht te Vere door te brengen en af te wachten, wat den volgenden dag zou opleveren. Dan toen was het nog erger, en de woede van het hollend gemeen kende geene palen. Na herhaaldelijk hunnen bode naar Middelburg te hebben gezonden, om te onderzoeken of zij de vergadering, die den volgenden dag, den 2den Julij, moest plaats hebben in volkomen veiligheid zouden kunnen bijwonen, en vernemende dat zelfs hunne Bode niet in die stad was toegelaten, vonden zij geraden van dat alles hunnen Committenten verslag te doen, met het openen van de poorten naar de Zandkreek te vertrekken, en aldaar nadere bevelen af te wachten. De tijd daar zijnde, gingen zij uit hun

[p. 758]

logement, den Toren, naar de tot hun vertrek afgehuurde schuit, die reeds aan het hoofd lag. Zij zagen wel eenige menschen op de haven, doch waren, als zich niets kwaads bewust, onbevreesd, dan naauwe ijks trad Boeye de eerste uit het logement of hij werd door 16 of 20 personen te gelijk aangevallen; en nu was het: ‘Hier heb je, die b......... Landverrader, laten wij hem nu maar doodslaan.’ Daarop rukte men Boeye op den grond, en sloeg hem op de onbarmhartigste wijze op het hoofd, wonder was het dat een herhaald geroep: ‘slaat den d.... dood!’ zulks waarlijk niet ten gevolge had. Men vroeg hem: wie hij was? hoewel door ontsteltenis niet wetende wat te antwoorden, begreep Boeye, dat indien hij zijnen waren naam opgaf, men hem eenen gewissen slag zou toebrengen. Hij antwoordde daarom, eenen zoon te zijn van den Burgemeester van Dort, bedoelende eenen Burgemeester te Goes van dien naam; dan men verstond hem kwalijk en begreep: een zoon van eenen Burgemeester uit de stad Dordrecht; en vermits men valschelijk voorgaf, dat het voeren eener Roode vlag op het Jagt van den Dordsche Burgemeester Santheuvel, te Middelburg de eerste aanleiding tot oproer had gegeven; meenden de oproerlingen hunnen regten man nu voor zich te hebben; het wederantwoord was dus: ‘Ja, jouw d.....! dan ben je de regte dien wij hebben moeten.’ Men sloeg nu te meer, en sleepte Boeye bij de haren langs den groud. Hij bad, beloofde en smeekte, men liet hem eindelijk opstaan; deerlijk geteisterd; zonder hoed en op zeven of acht plaatsen ligt gekwetst.

Toen van der Schatte en Breekpot hunnen medegenoot dus aangerand zagen, wilden zij in het logement terugkeeren; dan de dienstmeid wilde hen niet weder inlaten. Van der Schatte ging derhalve naar de schuit, doch was er naauwelijks in, of werd er weder uitgehaald, zonder dat men hem verderen overlast aandeed. Breekpot begaf zich naar den Burgemeester van der Loeff en verzocht bescherming, doch kreeg een niet zeer gunstig antwoord. Dan eindelijk kwam die Heer, met den Baljuw van der Boon Mesch, en, de Zierikzeesche Afgevaardigden onder het geleide der oproerigen ziende, verzochten zij hun, de Afgevaardigden op den Toren te mogen brengen, en dan nader met hen te spreken. Dit werd toegestaan; en men kwam overeen, dat de schuit, die aan het hoofd lag, naar binnen zou worden gehaald; dat de Zierikzeesche AFgevaardigden bij handtasting beloven zouden op het logement te zullen blijven tot nader order; en, aan de daar digt bij zijnde Wacht werd aangezegd, niet toe te laten, dat iemand daar uit- of inging. Hier bleven zij dus ongemoeid des morgens van omtrent kwart over drie tot half vijf ure, toen de woedende menigte als te voren, vergezeld van den Baljuw, en den Regerende Burgemeester, voor het logement kwam, en beval dat de Afgevaardigden zouden afkomen. Zij schoven een raam op, en zeiden te zullen gehoorzamen. Dit

[p. 759]

geschiedde. De oproerige hoop toonde nu andermaal eene brandende begeerte om hen aan het lijf te komen; dan de Baljuw en de Burgemeester verklaarden dat zij Boeye en zijne medegenooten, als Afgevaardigden ter Staatsvergadering, onder hunne bijzondere bescherming namen, en hen naar het stadhuis geleiden zouden. Hier was het volk in het begin zeer tegen, zeggende: ‘dat zij mede naar de hoofdwacht moesten, of liever maar moesten dood geslagen worden; dewijl zij d......... Landverraders waren.’ Eindelijk kwamen zij, onder eenen stortvloed van de grootste vervloekingen en bedreigingen op het stadhuis, waar de Regering hen een kamer aanwees, en hen voorzag van twee schildwachten. Hier werden zij vriendelijk ontvangen, en eenige verkwikkingen toegediend, terwijl nu de eene dan de andere Regent hen kwam zien; zonder dat iemand hun verzekeren kon wat eindelijk de uitslag wezen zou. Zij bleven dus bedaard en kloekmoedig hun lot afwachten; ofschoon het ijsselijk geschreeuw, het plunderen en vernielen der kramen, die op de Markt stonden, het vervloeken der Patriotten, en de gewone Oranje-kreten hun als zoo vele voorteekenen waren, dat het oproer niet anders dan met hunne dood zoude eindigen.

Eindelijk hoorden zij den Pensionaris de Mauregnault, eene Publicatie voorlezen, de Regenten en de menigte eenen eed zweren, alles met een driemaal herhaald Hoezee! beantwoorden; en ook spreken van een vrijgeleide. Dit alles voorspelde wat goeds. Niet lang daarna kwam inderdaad de genoemde Pensionaris hun berigten, dat zij vrij vertrekken konden, hetwelk hun ook nog nader door den Baljuw en den Regerenden Burgemeester werd verzekerd. De Afgevaardigden werden voorts door de genoemde Heeren, naar hun logement geleid, na alvorens door de Mauregnault, met een stukje Oranje lint voorzien te zijn. Daar veilig en onverhinderd aangekomen, vonden zij er onderscheidene gasten bijeen, die hen vriendelijk ontvingen; doch zij moesten met hen drinken, roepende: ‘Oranje Boven! en de Patriotten naar .... enz.’ De Heeren onthaalden hen op wijn; en daarvoor werd hun de hand van Broederschap gegeven.

Ten laatste vertrok het volk; Boeye kreeg dus gelegenheid zich weg te maken, en kwam behouden bij eene bloedverwante, tegen over wier deur de schuit lag. De Mauregnault bragt de twee anderen ook derwaarts. En zoo geraakten zij, terwijl de woeste hoop rond liep om wijn en geld te vragen, nog gelukkig des voormiddags te half elf ure uit de stad Vere en op stroom. Des avonds ten half acht kwamen zij te Zierikzee, waar zij door eene zaamgevloeide menigte met aandoening en tranen, vermengd met blijdschap over hunne behoudenis, ontvangen werden.

Nadat de omwenteling, op het laatst van dat jaar, zijn volkomen beslag gekregen had, werd Boeye, die zich kort na de plundering, welke te Zierikzee had plaats gehad, om zich aan verdere

[p. 760]

mishandelingen te onttrekken, naar Antwerpen begeven had, provisioneel van zijnen post van Schepen en Raad ontzet. In het volgende jaar echter weder tot Schepen benoemd, kon hij niet besluiten, om, niettegenstaande allen aandrang van 's Prinsen Commissarissen, dien post te aanvaarden. Na de omwenteling van 1795 wederom in het stadsbestuur gekozen, het hij zich die keuze welgevallen, ook werd hij, in het jaar 1801, door het Staatsbewind der Bataafsche republiek gekozen tot Lid der Commissie tot het ontwerpen van een plan des Bestuurs voor het departement Zeeland.

Zie de Kanter, Chron. van Zierikzee. bl. 266-274, 360, 382, 419 en 432; Vaderl. Hist. ten verv. op Wagenaar. D. XVIII. bl. 381-383, 395-398, 424. D. XXII. bl. 142; D. XXIX. bl. 726. D. XLIV. bl. 161.