Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 2. Eerste en tweede stuk

[Mcjufvrouw A.G.F. Bergh]

BERGH (Mcjufvrouw A.G.F.) werd in het jaar 1794 te Mulheim aan den Rijn geboren, en in Duitschland opgevoed. Van de natuur met rijke gave uitgedoscht, ontving zij op haar zevende jaar onderwijs op de forte-piano. Haar eerste leermeester, die wel is waar geen verheven licht was, maar haar echter tamelijk grondig

[p. 383]

en naauwkeurig onderwees, bragt zijne begaafde leerlinge binnen eenige jaren zoo ver, dat zij bereids niet weinige Sonaten van Haydn, Mozart, Clementi en anderen, met veel vaardigheid en naauwkeurigheid kon voordragen, waarna hij dan ook zijne lessen staakte.

Van nu af aan was onze jonge klavierspeelster, gedurende onderscheidene jaren, uit gebrek aan eenen bekwamen leermeester, aan zich zelve overgelaten. Doch de ijver om vorderingen te maken, welke gewoonlijk met het genie vereenigd is, en de liefde voor de kunst, namen zoodanig toe, dat zij onmogelijk bij het reeds geleerde zou hebben kunnen blijven stilstaan. Integendeel hield zij zich bezig met de studie der kunstwerken van nieuwere tijd, welke haar door deskundigen werden aanbevolen.

Hare ouders, die ook veel gevoel voor de toonkunst hadden, en het genie hunner dochter gaarne den vrijen loop wilden geven, stoorden haar in hare studiën niet. De vlijt der werkzame klavierspeelster werd dan ook weldra beloond: Ferdinand Ries, namelijk, werd haar leermeester. Alles wat men van het onderwijs van eenen zoo grooten leermeester, en van eene zoo leergierige en vlijtige leerlinge verwachten kon, werd vervuld. Zij werd tot eene groote virtuose gevormd. zoodat men haar reeds te dier tijd in meer dan eene stad in Duitschland, waar zij zich met de voortreffelijkste werken van Beethoven en Eberl openlijk liet hooren, onder de grootste klavierspelers rangschikte. De bijval, welke haar van alle kanten ten deel viel, was onbeschrijfelijk, en had eene zoo jonge kunstenaresse ligtelijk tot laatdunkendheid en verachting van anderen kunnen vervoeren: maar haar goede inborst beschermde haar, en zij beschouwde de hulde, welke men haar in zoo ruime mate toebragt, slechts als een prikkel, om haar tot verderen ijver aan te sporen, daar zij zelve zeer wel wist, wat haar nog overbleef te verrigten, om den naam van kunstenares ten volle waardig te worden. Van nu af aan vestigde zij haren werkzamen geest op de studie der theorie, en genoot van den Kapelmeester Burgmüller onderwijs in de regelen der compositie. Door goed onderwijs, vlijt en volharding, bereikte zij hierin haar doel, en de vruchten van haren scheppenden geest werden reeds toen, in onderscheidene voortreffelijke sonaten, variatiën en liederen bewonderd.

Met deze buitengewone bekwaamheden uitgerust, begaf zij zich door hare ouders vergezeld, in het jaar 1811 naar de Nederlanden op reis, gaf in Amsterdam een concert, en koos 's Gravenhage tot hare verblijfplaats. Hier leefde zij nu onderscheidene jaren zeer afgezonderd en stil, en besteedde haren tijd aan het bestuderen der oude en hedendaagsche klassieke werken, terwijl zij eenige uren daags aan het geven van onderwijs toewijdde. Meermalen trad zij hier ook als soliste in de concerten op, en droeg dan de werken van Mozart, Beethoven, Carl Maria von Weber, Ries, Field en anderen, tot bewondering en genoegen van

[p. 384]

alle hoorders voor. In de jaren 1819, 1820 en 1821 bestuurde zij de zangrepetitiën van de finales der opera's Don Juan, Figaro, cosi fan tutti, Gazza ladra en meer andere werken, ten dienste der liefhebberijconcerten in 1821, waaruit eene zangvereeniging is ontstaan, welke onder hare leiding vele jaren gebloeid en tot 1838 heeft voortgeduurd. Alhoewel zij zich toen dagelijks, van den vroegen morgen tot den laten namiddag, met het geven van piano en zanglessen aan de huizen der voornaamste personen van het vorstelijk 's Gravenhage moest bezighouden, dewijl haar onderwijs, vooral voor de piano, hoe langer hoe meer werd verlangd en op prijs gesteld, rigtte zij echter nog daarenboven een enseignement mutuel op, hetwelk door een aantal leerlingen, tweemalen 's weeks, ijverig werd bezocht, en na langdurig bestaan vele goede vruchten heeft voortgebragt.

Intusschen besteedde Mejufvrouw Bergh den haar overgebleven tijd niet alleen aan het onophoudelijk bestuderen van de oude, en alle voor de piano nieuwe uitgekomen muzijkwerken, of aan het schrijven van deze of gene muzijkale compositiën, maar ook aan het onderhouden en aanleeren van talen. Zoo ontving zij gedurende eenigen tijd onderrigt in de Italiaansche taal, ten einde de goede uitspraak bij hare élèves in den zang te kunnen voortplanten, de onvertaalde meesterstukken te verstaan en grondig te beoefenen. Aldus onophoudelijk met ziel en ligchaam werkzaam, deed de invloed daarvan zich dikwijls op haar van natuur niet zeer sterk ligchaamsgestel gevoelen, en werd er dan rust en geneeskundige hulp gevorderd, om hare gewone drukke bezigheden wederom te kunnen beginnen. Dit belette haar echter niet in 1836 en 1837 nog eenen contra-punctischen cursus te houden hij den heer Hummert, destijds te Rotterdam woonachtig, en na zijne dood nog korte tijd bij Doctor Becher, Onderwijzer aan de Koninklijke muzijkschool te 's Gravenhage. Ook behoorde in de laatste jaren haars levens tot hare taak, het geven van onderwijs aan Prinses Sophia van Oranje, welke vereerende betrekking zij met den gunstigsten uitslag vervuld heeft.

Onder alle die inspanningen en niettegenstaande zij jaarlijks haren geboortegrond bezocht tot ontspanning en verademing, openbaarden zich echter in het jaar 1840 zulke ernstige ziekte-verschijnselen, dat zij eene onafgebroken geneeskundige hulp behoefde, en ondanks deze, de ziekte in de laatste dagen van Augustus zoodanig toenam, dat de lijderes hare legerstede niet meer kon verlaten, en na een aanhoudend en verschrikkelijk lijden, ten gevolge van kanker in de borst, den 10den September van dat jaar, haar werkzaam, stil en nuttig leven, in den ouderdom van 46 jaren, eindigde, beweend door eene haar dierbare moeder, betreurd door hare leerlingen en door ieder die het genoegen had gesmaakt, haar pianospel in zijne volle kracht en grootheid te hooren. Haar stoffelijk overschot werd den 14den September 1840 begraven, gevolgd door eene stoet van toonkunstenaars, schilders, dichters, dilettanten en vele leden der

[p. 385]

Haatschrappij ter bevordering der Toonkunst, waarvan zij lid van verdiensten was, terwijl de slippen van het lijkkleed werden vastgehouden door de Heeren Vegens, Calisch, Lubeck en C. Kruseman, en een hartroerend koraal met bazuinen van Lubeck de lijkrede van den Heer Vegens begeleidde,

Niet alleen onze landgenooten maar ook de beroemdste mannen van het buitenland erkenden haar als eene groote kunstenaresse. Onder dezen is het genoeg Spohr, Moscheles en Mendelssohn Bartholdy te noemen. Haar aanslag was uitgezocht en schoon, de ontwikkeling van beide handen gelijkmatig. Haar pianospel was net en zuiver, grootsch, krachtig, gevoelvol, edel, even rijk in kleuren als waarachtig, doordringend in den geest der kompositiën, om het even of zij die in den vrijen, of in den gebonden stijl voordroeg. Het was breed en treffend bij de adagio's en largo's; vlug en glanzend bij de grootste moeijelijkheden, welke zij met eene verwonderlijke gemakkelijkheid, bij klimmende belangwekking, wist te overwinnen; ja, hare toonen rolden daarheen als paarlen en verwekten aandoeningen, welke door het pianospel zoo zeldzaam worden te weeg gebragt. De gedrukte kompositiën dezer kunstenaresse zijn zeer weinig en de minst belangrijke. Onder de door haar nagelaten manuscripten, zijn een kwartet voor twee violen, alt en has, eenige liederen zonder woorden, een rondo, eenige praeludiums, fuges, fantasiën voor Piano, enz., enz.

Zie Amphion, een tijdschrijft voor vrienden der Toonkunst 1818. Nederlandsch Muzijkaal Tijdschrift 1841 N^o. 3 bl. 21.