Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 2. Eerste en tweede stuk

[Jeremias Bastingius]

BASTINGIUS (Jeremias) of Bastynck, werd in 1554 geboren te Calais, werwaarts zijne ouders uit IJperen de wijk hadden genomen, om de vervolging van Karel V tegen de Hervormden te ontgaan. Kort na zijne geboorte verlieten zijne ouders, om de zelfde reden Calais en vestigde zich te Emden, waar zijn vader, Willem Bastynck, Diaken der vreemdelingen armen werd. Na hier het noodige onderrigt in de oude talen te hebben bekomen, vertrok Jeremias naar Bremen, om den vermaarden Johannes Molanus te hooren en van daar naar Geneve, waar hij, zoo in de Hebreeuwsche en Grieksche talen als in de Wijsbegeerte en Godgeleerdheid uitstekende vorderingen maakte. Van Geneve zich naar Heidelberg begeven hebbende, werd hij aldaar in 1575 of 1576 tot Doctor in de Godgeleerdheid bevorderd. Tot Predikant bij de toen bloeijende gemeente te Antwerpen beroepen, bleef hij die gemeente bedienen tot in het jaar 1585, toen hij, nadat die stad aan Parma was overgegaan en weder onder de gehoorzaamheid

[p. 170]

des Konings geraakt, met vele Hervormden de wijk naar Zeeland, en van daar naar Dordrecht nam, waar hij eerlang tot Predikant beroepen werd. Ofschoon van daar naar Amsterdam, Emden en elders beroepen, weigerde hij die stad te verlaten, en kon slechts op het herhaald verzoek van 's Lands Advokaat Johan van Oldenbarneveld, die hem groote achting toedroeg, besluiten, om zich voor eenigen tijd naar Utrecht te begeven, bij gelegenheid van de hevige geschillen tusschen de Predikanten der St. Jacobs-kerk en die der Consistorie.

's Mans uitstekende geleerdheid bewoog Curatoren der Latijnsche schole te Dordrecht om hem, nog geen jaar na zijne aankomst aldaar, tot hunnen ambtgenoot te verkiezen. Ook zonden zij hem, in 1590, naar Leiden, om den vermaarden Franciscus Nanscius, derwaarts uit Vlaanderen gevlugt, en aldaar bij de Latijnsche school geplaatst, over te halen om te Dordrecht den leerstoel in de Grieksche taal te aanvaarden, waarin hij gelukkig slaagde.

Reeds hadden Curatoren der Leidsche Hoogeschool, in 1581, gewenscht, dat de leerstoel in de Godgeleerdheid, toen door de vlugt van Saravia opengevallen, door Bastingius mogt vervuld worden; doch, wijl zij den Dordschen kerkeraad niet behoorlijk erkend hadden, mogten zij hun verlangen niet voldaan zien. Gelukkiger echter waren de pogingen der Staten, om hem, in 1593, het Opperregentschap van het Staten-Collegie te doen aanvaarden. Wegens ontstane onlusten in het Collegie, leide hij nogtans dien post den 15den Januarij 1595 neder, om als Hoogleeraar in de Godgeleerdheid bij de Hoogeschool op te treden. Sedert bekleedde hij dien post tot aan zijn overlijden den 16den October 1598.

Hij liet twee zonen na, Jeremias Bastingius, die eerst Predikant te Maasdam en daarna te Strijen was, waar hij in 1646 overleed, en Gulielmus Bastingius, achtervolgens Predikant te Heinenoord, te Raamsdonk en te Maasdam, uitgediend in 1639.

Bastingius werd om zijne gematigdheid in het stuk van Godsdienst algemeen geroemd. Zij bleek vooral in de zaak van Cornelis Wiggerts, Predikant te Hoorn, en die van Hermannus Herberts, Predikant te Dordrecht, daarna te Gouda, beide van onregtzinnigheid beschuldigd, ja, toen de kerkvergadering te Leiden, die Bastingius als Assessor bijwoonde, in het jaar 1593, uitspraak moest doen over de gevoelens van dezen laatste, en eenigen voorstelden, om achter elk zijner stellingen damnatus veroordeeld) te plaatsen, zeide hij: Ego neminem damno, in quo aliquid Christi reperio (ik veroordeel niemand in wien ik iets van Christus vind).

Groot was de naam, welke, hij zich als geleerde verwierf, vooral door de beide geschriften, die van hem het licht zien, zijnde:

Sendtbrief der Dienaven, die Godts Woort in den Ghereformeerden en herstelden Ghemeynten in Nederlandt vercondighen aen den Schrijveren des Belgischen Boeox, d' welck oock Concordiënboeck oft der Eendracht genoemt wordt. Eerstelyck

[p. 171]

in Latyn in 't jaer ons Heeren MDLXXIX geschreven ende in druck wtgegeven: Ende in 't volghende jaer MDXXX te Antwerpen in 't Nederduytsch over-gheset, ende wt-gegheven: nu wederom met de Latynsche copye vergheleken, oversien en verbetert, 1 Cor. XIV:36, Eph. VI:23, Hebr. XII:4. Antv. 1588.

Vooraan leest men eenen brief van Bastingius aan Menso Alting, Predikant te Emden, op wiens verzoek hij de vertaling van dezen brief met voorweten van Petrus Villerius, den oorspronkelijken schrijver, had ondernomen.

Exegemata, sive commentarii in catechesin religionis Christianae, quae in Ecclesiis et Scholis tum Palatinatus tum Belgii traditur, eerst in 1580 en vervolgens in 1590 (editio recognita et aucta) uitgegeven. Deze oudste verklaring van den Heidelbergsche Catechismus, door van den Corput in het Nederduitseh overgebragt, liet hij door eenen langen doch belangrijken zendbrief aan de verstrooide Antwerpsche Gemeente voorafgaan, en is lang voor de fraaiste en volledigste gehouden. Onderscheidene schrijvers hebben dit werk, dat kort na zijne verschijning in de meeste levende talen is overgezet, hoogelijk geroemd, en de meeste catechismusverklaarders, die na hem opgetreden zijn, hebben uit den arbeid van Bastingius geput. Hoe hoog men zijne geleerdheid achtte blijkt tevens daaruit, dat men hem, benevens Werner Helmichius, Jodocus Kimedontius en Arnoldus Cornelis van der Linden, Predikanten te Utrecht, Middelburg en Delft, ten jare 1587, het overzetten van den Bijbel uit de oorspronkelijke talen in het Nederduitsch opdroeg, doch dit werk had destijds geen voortgang.

Zie Bor, Nederl. Oorl. B. XXXII. bl. 62-73 (47-58); van Hoogstraten en Brouërius van Nidek, Groot Algem. Hist. Woordenb.; Luïseius, Algem. Hist. Woordenb.; Te Water, Hist. der Herv. Kerk te Gend, Aanh. bl. 69; Kok, Vaderl. Woordenb.; Chalmot, Biogr. Woordenb.; Siegenbeek, Geschied. der Leidsche Hooges. D. II. T. en B. bl. 282 en 283; Biogr. Univers.; Glasius, Godgel. Nederland en vooral Dr. Schotel, Kerkelijk Dordr. D. I. bl. 207-219, 529 en 530 en D. II. bl. 759, dien wij hier grootendeels gevolgd zijn.