Yang. Jaargang 28

[p. 80]

The most noble cliff of Europe
Luc Devoldere

Hondsdagen in Turijn. Voor ik helemaal wegsmelt, vlucht ik met tram en voetwerk naar de basiliek van Superga. Maar zelfs vanop de trappen - vijfhonderd meter boven de Po - zie ik de besneeuwde Alpen niet. Een reisgids had me nochtans vanop dit belvédère het topje van de Matterhorn beloofd. Met goede ogen en helder weer. Geen van beide zijn voorhanden. Zelfs het topje van de ijsberg laat zich vandaag niet zien. De loden smog zindert boven de vlakte en onder mij kreunt Augusta Taurinorum.

Als de berg niet tot ons komt, moeten wij naar de berg. Eén snipperdag is voldoende. Ik haast me naar een troosteloze parking, en haal net een bus met bestemming Aosta. Na enkele haltes weet ik dat hij overal stopt. Door Piëmont dreunen we naar een rommelige provinciestad: Ivrea, de matrijs van Olivetti. Hier creëerde eigenzinnige Camillo ooit een schrijfmachine. Nu stromen de gladgestreken PC's uit de fabrieken en vertakken zich de netwerken. Na Ivrea versmalt de vlakte tot een vallei. Twee uur na Turijn sta ik weer aan een bushalte: Châtillon. Een andere bus pendelt het zijdal van de Valtournenche in. Na een kwartier duikt het afsluitstuk van de vallei op: een granieten driehoek. Het eindpunt van drie uur dertig minuten reizen ligt op 2050 meter hoogte, in een boomloos Breuil-Cervinia. Amfitheater. Breuil zelf heeft het karakterloze van hooggelegen skioorden: Alpe d'Huez op televisie tijdens de obligate touretappe. Een aprèsski-stad vol overbodige souvenirs, pizzeria's met Juventus-uitbaters. Maar Breuil heeft de Cervino. Ook al heeft hij hier niet de ansicht van Zermatt aan de andere kant. Daar heet hij ook oerdegelijk Zwitsers: Matterhorn.

(In het stadje is ondertussen een recordpoging gestart. In looppas is Valerio Bertoglio - 34 jaar - van het kerkplein vertrokken. Zijn uitrusting bestaat uit een lichte rugzak, een trui, collant en gymschoenen. Om de laatste duizend meter af te leggen worden bergbroek en klimschoenen aangetrokken. Twee uur negenenveertig minuten na vertrek staat Bertoglio bijna 2500 meter hoger op de top van de Matterhorn. Eén uur zevenentwintig minuten, en zevenentwintig seconden later staat de alpinistparkopzichter van Gran Paradiso in Valsavarenche opnieuw beneden. Applaus, erehaag en de onvermijdelijke notabelen van Cervinia bij de kerk: vier uur zestien minuten en zevenentwintig seconden. In 1946 - o tempora o montes! - deed men er nog meer dan acht uur over.)

6 maart 1950. De man die uit de wagen stapt en voor haar de andere deur openhoudt, maakt haar duidelijk het hof. Dat zie je aan zijn pogingen om het niet te doen. Hij is lang en mager, heeft wapperende broekspijpen en een uitgesleten gezicht. Zij wil er uitzien als Rita Hayworth, maar het lukt haar niet: ze is te benig. Toch speelt ze voorbeeldig in de sneeuw, als in een musical: moaning and glowing your little ‘ohs’, zal hij vijf dagen later in Turijn schrijven. Zijn Engels is correct, te correct gearticuleerd: elke lettergreep doet hem zichtbaar genieten. Hij denkt stiekem aan gedichten die hij haar later zal opsturen. Hij weet dat de partij verloren is als hij er gedichten over begint te maken. Natuurlijk is hij lucide. Als de ster die nog niemand heeft opgemerkt. Natuurlijk is hij blind. Als Teiresias.

[p. 81]

De rusteloze in me - en diegene die zich wil wreken op de hitte (lusimelès zeggen de Grieken: zij die de leden afmat) - wil na drie uur dertig minuten voortgeschuif nog verder en hoger. De kabinelift wenkt me naar Plateau Rosà en 3500 meter in drie ‘ritten’. Daar, tussen vuilgrijze sneeuw en betrokken lucht - de Cervino, links voor ons, heeft zich hardnekkig omwolkt - bereik ik het doel van deze waanzinnige verplaatsing. Maar het lost niets op. Het is vijf graden en tot verbijstering van een meute schoolkinderen gaat het zelfs sneeuwen: ‘nevica!’. Ik begin te rillen en naar adem te happen: de straf voor mijn turbo-Odyssee.

Hij probeert mondain te doen - de hotels, de whisky, de glamour van sjaals - maar slaagt er niet in. Zelfs zijn witte sjaal draagt hij als zijn eeuwenoude piëmontese sjerp. Hij past zich aan haar aan. Zij - You, wind of March - rookt sigaretten met opgeheven arm in de aanslag, kin omhoog, vlinderend met metalen ogen. Hij bewondert en lijdt. Glamour doopt hij om tot stijl, vampachtigheid tot femme fatale. Zij is van een andere wereld. De Nieuwe. Is zij de ironische wraak van het mythische Amerika dat hij nooit heeft gezien en dat nu naar hem toekomt? Niettegenstaan zijn legendarische luciditeit valt hij toch voor de B-film: would I could know / yet / the gliding grace / of all your days, / the foamlike lace / of all your ways...

Zij houdt het bij hem, maar ze houdt niet van hem. Misschien kan hij een scenario voor haar schrijven? Hij zegt dat het kan: is hij niet de erkende meester van de dialoog? Hij begint enthousiast. Ze verzinnen zinnen en situaties op het terras van het hotel. Achter zijn rug schittert onverschillig de Cervino.

(‘Ik ben maar twee keer gestopt, om te veranderen van broek en schoenen. Het ijshouweel heb ik alleen enkele tientallen meters gebruikt, om mijn evenwicht niet te verliezen. Ik had het record nog kunnen aanscherpen, maar ik kon de vijftig alpinisten onderweg - hoeveel? vijftig! - toch niet van de graat afduwen. De Cervino staat nu op mijn lijst: in '88 deed ik de Gran Paradiso en de Monte Rosa. Binnenkort ga ik me toeleggen op het beklimmen en afdalen van meerdere toppen per dag. Wat zegt u? Of dat nog alpinisme is? Laat me zeggen dat ik het alpinisme verrijkt heb met de atletische prestatie. De markt is zich immers duidelijk aan het verleggen. Ik vecht niet meer tegen de berg, maar tegen de tijd. De voldoening ervaar ik op het einde van de wedren.’)

's Nachts, in het letto matrimoniale, bonst zijn hart oorverdovend, voor en na. De ochtendster staat geëtst boven de sneeuw. Insomnia. Hij hangt aan haar en spreekt, spreekt, spreekt. Zij is teder, maar beslist. Het is allemaal vreselijk en verwoestend. Toch moet hij dit moment vasthouden want tomorrow is frozen down on the plain... O Connie.

Onze man in Cervinia, die zich de volgende morgen, zoals steeds, onhandig verschuilt achter dikke brilleglazen en een uitdovende pijp, rekent af. Nog nooit had hij zoveel biljetten in zijn portefeuille. Nog nooit heeft hij ze zo achteloos uitgegeven. Waarom komt het geld altijd als we het niet meer nodig hebben, en de roem als ze niet meer smaakt? Hij weet dat de auto die hem naar de vlakte brengt, hem naar de pijn brengt. Een granieten, driehoekige pijn - massief en vertrouwd. Zij heeft geen naam, maar laat zich wel aanspreken met: impotentia coeundi of ejaculatio praecox - o troostende magie van de dode taal. Hij voelt zich adolescent. Nog nooit heeft hij zich zo adolescent gevoeld.

In de kabinelift naar beneden staan de skiërs wijdbeens: roerloze bronzen van Riace, massief in hun gladde, kleurrijke narrenpakken, hun ranzige, op elkaar geklemde lippen, die mij zeggen dat ik hier niet thuishoor.

Twee uur later - de bus van Châtillon rijdt deze

[p. 82]

keer direct naar Turijn - worden we gedumpt in Corso Inghilterra. Het asfalt borrelt nog na. Ik zuig de restjes van de gemiste hitte naar binnen en voel me weer thuis. De oude vrouw naast me bekent zuchtend dat haar jaarlijks bezoek er weer opzit. Hoezo? Gaat u jaarlijks naar Breuil? Inderdaad. Om naar de berg te kijken. Maar hij is niet meer zoals vroeger. Ik zeg dat ik haar begrijp.

Colofon

Heureux celui qui sur ces monts put longtemps se reposer. Heureux celui qui les revoit s'il a dû les quitter. Deze verfranste Byron staat te lezen op het voorgebouw van de kabinelift in Breuil-Cervinia. Valerio Bertoglio leeft en is gelukkig in zijn Valsavarenche. Hij drinkt niet en rookt niet. Zijn liefdes zijn gechronometreerd. Hij plant zijn volgende recordpoging met de methodiek van de geprogrammeerde gems. Cesare Pavese stierf vijf maanden na Cervinia in een hotelkamer in Turijn aan een overdosis slaapmiddelen. Constance bowling brak nooit door als actrice. Als ze nog leeft, is ze nu ongeveer zeventig. Ik stel me haar voor als Nancy Reagan - dappled smile - terwijl ze aan Amerikaanse universiteiten in de provincie gastcolleges geeft over de poëzie van Pavese:

Last blues, to be read some day

'T was only a flirt
you sure did know-
some one was hurt
long time ago.

All is the same
time has gone by-
some day you came
some day you'll die.

Some one has died
long time ago-
some one who tried
but didn't know.

Als ze dood is, vraag ik me af hoe die dood er voor haar uitzag: Verrà la morte e avra i tuoi occhi, de dood zal komen en jouw ogen hebben. Ogen als brilleglazen en op de achtergrond de onverschilligste klip van Europa.