Yang. Jaargang 13

[p. 47]

Jean-Marie Maes

ik vouw me op in woorden
trek een scherm op voor de ogen
traliewerk, spiegelvlak
van waaruit ik schaduwkijk
in het kille landschap
van het weten:

bloedboom, rouwrozen

waarheid noch waanbeeld
geen woord is zo vreemd
als de stilte die
websgewijze woont in mijn
zeven dichtgegroeide monden

geen deernis rest er
die me nog deren kan

[p. 48]

Op zoek naar de totale betekenis

Luuk Gruwez: Je hebt in 1972 bij uitgeverij Orion een bundel gepubliceerd die de titel Figuratie meekreeg. Kun je daar de grote draaglijnen van schetsen? Slaat de titel misschien op een summier poëtisch programma?

Jean-Marie Maes: De gedichten uit Figuratie zijn gegroeid uit een vrij plotse en - door allerlei omstandigheden - dramatische confrontatie met de dood. De derde cyclus was daar de nagenoeg onmiddellijke neerslag van, een relëel relaas. Andere gedichten zijn later geschreven en staan daardoor verder af van het konkrete gebeuren, de onmiddellijke ervaring. Figuratie verwijst naar het belang van de visuele waarneming (vooral duidelijk in de eerste cyclus). Enkele gedichten refereren naar bestaand plastisch werk.

Het is zeer gekoncentreerde poëzie en de figuratieve beeldspraak biedt een noodzakelijk tegengewicht voor de soms hoge graad van abstraktie. Overigens is dit evenwicht in een aantal gedichten - zoals je dan achteraf beseft - niet of niet helemaal bereikt, met name vooral in het naar mijn (huidige) smaak zwakkere tweede deel.

Een poëtisch programma wordt met de titel niet (bewust) bedoeld.

Vele van je gedichten schijnen een sterk incantatievermogen te bezitten, dat o.m. steunt op de herhaling. Heeft dit soort incantatie (zoals in de cyclus Gedichten met stilte geschreven) enige voorbedachtheid ten dienste van een bepaalde thematiek?

Ja. Die gedichten en de zeldzame die ik nog schrijf, zijn bewust erg sober opgebouwd. Zowel de woordenschat als de konstruktie en de gebruikte poëtische middelen zijn eenvoudig en soms vrij traditioneel. Het geheel echter is meer dan de afzonderlijke woorden en zinnen laten vermoeden. Het ritme (‘incanta-

[p. 49]

tie’) is erg belangrijk. Het helpt de totale betekenis kreëren, wat maakt dat die gedichten ondanks nun - op het eerste gezicht - poëtische doorzichtigheid niet zo gemakkelijk te interpreteren zijn.

Welke is je poëtische background? Enkele van je gedichten doen nogal expressionistisch aan. Is er inderdaad enig verband met Duitse expressionistische dichters als A. Stramm, G. Trakl, G. Benn of met iemand als Paul van Ostayen, om maar dichter bij huis te blijven?

Er zijn geen banden met het Duitse expressionisme. Van Ostayen ken ik natuurlijk wel. Ook herinner ik me de diepe indruk die Marsman op me maakte toen ik vijftienzestien jaar was. De in het Nederlands schrijvende dichters waarvan ik hou of hield, of die ik ken, hebben me - denk ik - niet erg beïnvloed. Ik vermeld de onvermijdelijke drie: Achterberg, Lucebert en Claus. Voor het overige is mijn belangstelling, ook beroepshalve, Angelsaksisch gericht, met een voorkeur voor het proza. Wel bewonder ik bijvoorbeeld het métier van iemand als T.S. Elliot.

Ben je van plan je literaire kreativiteit te beperken tot de poezie, of wens je ook andere genres te beoefenen? Waar hou je je thans mee bezig?

Zelf beperk ik me niet. Ik word beperkt. Tijd voor literatuur blijft er me de jongste tijd niet veel over. Wachten op betere tijden dus.

En dan? poëzie? - waarschijnlijk, in beperkte mate. Proza? - ik weet het echt niet. Toneel edm.? - trekt me wel aan. Kritisch werk? - ja, denk ik wel.

Je bent ook redacteur van het tijdschrift RESTANT. Welke is je visie op het literaire tijdschrift in het algemeen en het zogenaamde jongerentijdschrift in het bijzonder?

Een literair tijdschrift moet in elk geval méér zijn dan een bloemlezing. Restant onderscheidt zich wellicht van sommige andere tijdschriften door een strengere selektie van kreatief werk en een nadruk op stevig kritisch werk. De uitvoering van interessante pro-

[p. 50]

jekten zoals de nu onlangs verschenen uitgave Van Walravens Weg, wordt sterk bemoeilijkt door het subsidiebeleid. Dit beleid bevoordeelt al te sterk de drie traditionele tijdschriften, die trouwens - typisch voor Vlaanderen - beantwoorden aan de drie traditionele politieke en ideologische stromingen. Het is een politiek die, misschien gewild, vernieuwing erg bemoeilijkt en verstarring maximaal bevordert.

Naast het huidige systeem van van tijdschrift tot tijdschrift verschillende subsidies, zou aan alle gesubsidieerde tijdschriften een uniform honorarium per pagina moeten worden uitbetaald. Zo zouden ook andere tijdschriften behalve de grote drie hun medewerkers kunnen vergoeden.

Als ik het woord jongerentijdschrift hoor, voel ik me onwel! In Vlaanderen worden veertigers nog als jongeren gedoodverfd. Er zijn goede, minder goede en slechte tijdschriften. Openstaan voor jong talent, ja, dat is natuurlijk wel nodig.

Hoe verhoud jij je tot literaire generatiegenoten?

Ik moet eerlijk bekennen maar weinig generatiegenoten of andere literatoren persoonlijk te kennen. Dat vind ik trouwens niet per se negatief. Ik kots van de vriendjespolitiek en de schouderklopjes die bij ons het literaire leven bepalen. Ik sta bewust in de marge. Dat bevordert de integriteit.