Yang. Jaargang 13

[p. 21]

Phil Cailliau

Tegenhand, naar de hoofdcentrale

Gezang der zusters deint op
rond ritmebekkens omgord met schaamloosheids-
spanning. Doch:
reeds velt de tegenhand en lispelt een hybridisch
gebed: mens, meisje, metavoeder, mens.
In de hersenkieuwen
wordt het verlangen geademzift.

En leven: de regelmaat der wraak
tussen opgeschroefde zonde en tegenhand.
Uit Gregorius' duimen kermt het orgel
zijn zuinige heiligen met eigen heidenen
tussenin.

Hier ook onder de rokken van hoeren en bv.
roodkapjes zegevieren amokkruipende twijfels.
Boven de ogen denkbaren verblindende schedels.
Er zijn niet, er zijn hoe dan ook
natte en droge dieren.

[p. 22]

Het neo-realisme vind ik akelig

Luuk Gruwez: Hoe situeer jij jezelf binnen de jongste Nederlandse poëzie?

Phil Cailliau: Mijn eerste bundel, De moordenaar en zijn vroedvrouw, is nogal barok, té barok zelfs. Taal-en beeldexperimenten overheersen, en dit soms ten koste van de inhoud (maar, wat zijn eigenlijk experimenten?). De poëzie is tamelijk hermetisch. Van dat extreme hermetisme heb ik me in mijn tweede bundel gedeeltelijk losgewerkt. Het formalisme blijft uiteraard, maar ik heb er voor gezorgd dat het in evenwicht blijft met de thematiek. Niets is nog bijkomstig of toevallig. Je komt dan automatisch tot een ‘taalbundel’ over (de crisis van) de taal en het woord. De titel: De leer van Etymon (volgend jaar te verschijnen); de etymologie, of het onderzoekvan het woord is juist de ‘leer van Etymon’. Daarnaast komen thema's kijken als de dood, de agressie, de erotiek. Die zijn overigens moeilijk van elkaar te scheiden. In de bundel waar ik nu aan werk, Hoe meervoudig dit lieve lichaam (de titel zegt het al) ga ik daar dieper op in. Ten koste van het formele aspect, en het schokelement, een geliefkoosde techniek in de vorige bundels, maar daar is niets aan te doen.

Ik situeer me dan maar in de buurt van de neo-experimentelen en de linguistische - maar toch gevoelige - dichters. Langzamerhand sluipt er ook een (bij gelegenheden morbied) estheticisme in mijn poëzie - zonder dat dit de diepere thematiek aantast, hoor. En ik richt me meer en meer tot de oernatuur, vijand van het realiteitsprincipe. Waar moet ik nou gesitueerd worden?

Welke poëtische background heb je overigens? Ik heb me als germanist gespecialiseerd in de Nederlandse letterkunde en de literatuurwetenschap (dit i.p.v. de traditionele tweede taal). Dat is allemaal

[p. 23]

heel relatief hoor, maar ik heb toch wat meegekregen i.v.m. de linguistische problematiek, de literatuur-theorieën en allerhande filosofieën.

Mijn specifieke background? Ik lees geweldig veel literatuur, en mijn basis vorm ik via proza, toneel en poëzie. Momenteel lees ik voornamelijk Vlaamse en Nederlandse auteurs (zowel in tijdschriften als in boeken), omdat ik het absurd vind te kunnen lullen over heelwat buitenlandse schrijvers, terwijl je geen bal afweet van je eigen taalgenoten. Er lopen er al genoeg rond die hun aanstekelijk minderwaardigheidscomplex betreffende de Vlaamse literatuur koesteren. Ze hebben ongelijk. Ik lees natuurlijk ook sociologische en maatschappijkritische boeken. Een thematiek haal je immers niet zo maar uit je zak vandaan. Dat alles vormt ongeveer de background, laat me liever zeggen: ook dat kan een gedeelte van mijn gedachten vormen wanneer ik schrijf, want je eigen ervaringen zijn even belangrijk. Maar ik schrijf niet over mijn persoonlijke (on)gelukjes, die gaan niemand wat aan, ik probeer een algemene problematiek aan te raken; daar heeft de lezer meer aan.

De dood speelt in je bundel, De moordenaar en zijn vroedvrouw, een rol die als ambivalent kan omschreven worden. Kun je dat vanuit je persoonlijke ervaring verklaren? Vind je het een teken des tijds dat de doodslyriek de jongste jaren aan belang schijnt te winnen?

Als je de dood goed bekijkt, is die steeds ambivalent. Mijn titel vermeldt de twee elementen overigens. In de bundel zijn vooral de woorden angst, bloed, en dood van kapitaal belang. ‘Bloed’ en ‘dood’ betekenen zowel dood als leven, dat hangt af van het interpretatieniveau (P. Hadermann spreekt van een ‘vampiercomplex’. Mooi he, maar het klopt).

Angst heeft iedereen, voor het ongewisse, voor het onzekere. Het leven is onzeker door de dood, en in zekere zin vice versa: in het orgasme wordt gezocht naar een breuk in de menselijke discontinuiteit, m.a.w. men ‘kan’ enkele ogenblikken als het ware continu zijn. Dan is het weer gedaan, maar je bent toch even

[p. 24]

dood geweest. De cirkel is gesloten: hoewel je met doodsangst geboren bent, daag je de dood uit, om hem op die manier alweer wat uit te stellen. Op het ogenblik van continuiteit (dit gezegde is contradictorisch, maar toch is het zo) kom je trouwens tot een éénwording met alles: de aarde, de cosmos, de vrouw... Ik zei eerder al dat erotiek alles te maken heeft met dood. Samen met de vernietigingsdrift - die in toom gehouden moet worden, en dat gebeurt door de erotiek, daarom laat ik ze ook beide optreden in mijn poëzie - vormen ze de bevrijding tegen de surplusrepressie, de druk van ons staatsbestel (kijk maar naar Geeraerts of Reve). De doods- en destructiedrift heeft bij mij ook nog een functionele betekenis. Ik werk graag met plotselinge contrasten. Zo hoop ik iets als ‘ongemak’ bij de lezer te veroorzaken. poëzie moet bijdragen tot bewustwording, zowel bij de dichter als bij de lezer. Het schokelement (het morbide, het onverwachte enz.) moet tot nadenken (over het eigen leven) leiden. Of ik in dat opzet slaag weet ik niet, maar ik doe alleszins mijn best.

Wint de doodslyriek de jongste jaren aan belang? Ik weet het niet, er zijn altijd dichters geweest die zich met de dood beziggehouden hebben, maar of er nu een toenemende belangstelling voor bestaat, nou, dat weet ik zo niet. Over een teken des tijds wil ik nú nog niet spreken, over enkele jaren zal dat misschien wel het geval zijn, we mogen niet vergeten dat we alweer naar het einde van een eeuw toegaan. P. Conrad en Van den Brande wijzen in die richting. Of de beeldhouwer etc. Albert Szukalski; die stelde onlangs zijn collectie grafstenen tentoon. De dood wordt tegenwoordig geësthetiseerd, in die zin is er wel een cultus waar te nemen. Maar die loopt in zekere mate parallel met de toenemende belangstelling voor de parapsychologie, en voor minder wetenschappelijke dingen als satanisme, magie e.d. De wijzen van benadering van de dood zijn tijdgebonden. We gaan ‘heuglijke’ tijden tegemoet.

Je vraag was dus juist geformuleerd: ‘schijnt’ te winnen, en niet ‘blijkt’ te winnen.

[p. 25]

Je sprak mij daarnet nog over Conrad, maar je lijkt nog meer verwant aan enkele neo-experimentele dichters, strekking L.M. Van den Brande en Marcel van Maele?

Eerst en vooral: Van Maele kun je bezwaarlijk een neo-experimenteel dichter noemen. Daarvoor schrijft ie al te lang. Maar het gaat om de strekking. Ik heb alles van Van den Brande gelezen, en heel veel van Van Maele. Ik lees ze graag, en enkele jaren geleden bewonderde ik nun geschriften in die mate dat het onvermijdelijk was dat sommige gedichten uit De moordenaar en zijn vroedvrouw sterk beïnvloed waren. De kritieken die ik hierop kreeg waren dan ook terecht. Nu heb ik me losgewerkt. Niet dat mijn oordeel over hen gewijzigd is, maar vroeger las ik hen bij wijze van ‘houvast’, nu ga ik mijn eigen weg. Dat zal in mijn volgende bundels wel duidelijk genoeg blijken. Van die ‘strekking’ was in verband met mijn poëzie aldus vroeger sprake; nu is die periode achter de rug. Iedereen leert, dat zie je maar weer.

Hoe is het dan nu gesteld met je poëzie?

Ik werk me uit een impasse, uit een ‘crisis’. De academische ballast moet ik absoluut uit de reeds geschreven gedichten van Hoe meervoudig dit lieve lichaam verwijderen. Ik heb me voorgenomen eenvoudiger te schrijven. Ik zal daarom een tijdlang zo weinig mogelijk aan nieuwe gedichten beginnen. Om dan als het ware opnieuw te beginnen. Ik ben benieuwd. Ondertussen schrijf ik theoretische werken (twee over Geeraerts) en probeer ik wat visuele poëzie en mijn toneelstuk te voltooien.

Hoe sta je tegenover de poëzie van generatiegenoten? Wat betekent het begrip literair (jongeren)tijdschrift voor jou?

Ik sta er zowel positief als negatief tegenover. Het neo-realisme bv. vind ik akelig. Die poëzie doet aan objectafgoderij, en welke lezer heeft daar wat aan? Die drang om ondubbelzinnig duidelijk te zijn, de drang naar het weergeven van onbeduidende dingen in een alledaagse taal, ik bedoel in een taal die tegen-

[p. 26]

woordig juist in vraag dient gesteld te worden, daar wordt toch niemand wijzer van? Door hun theorie van de eenvoud (de absolute eenvoud) dragen die dichters aardig bij tot de stompzinnigheid en de nivellering, en die worden al genoeg in stand gehouden door onze politieke en sociale constellatie.

Dat kan ik grotendeels onderschrijven.

Poëzie daarentegen van bijvoorbeeld Bartosik, Adams, Christiaens, de Neef, ook Van den Brande, en de opvattingen daaromtrent, geformuleerd door Hedwig Speliers, die vind ik zeer goed. Ondanks alle negatieve kritieken van Brems. Elk zijn opvattingen, elk zijn kritiek. Het Vlaamse poëzieleven is zo al eentonig genoeg.

Je kunt de dichters die je zopas hebt opgesomd toch bezwaarlijk generatiegenoten noemen?

Inderdaad, ze zijn allemaal zowat tien jaar ouder dan ik, iets meer of iets minder. Bij de werkelijke generatiegenoten ken ik niemand die in die groep thuishoort; zij zoeken het meer en voornamelijk in het neo-realisme of de neo-romantiek. Maar wie ik graag lees zijn R.R. van Londersele en Jotie T'Hooft. Zal ik jouw naam ook noemen? Dat mag niet hé, dit is een interview voor Yang.

Niet het geringste bezwaar. En het literaire tijdschrift?

Literaire tijdschriften nu. Jongerentijdschriften zijn noodzakelijk, elk van ons kan dit wel bevestigen. Je moet echter vaststellen dat ze vaak slechts een springplank vormen voor publicaties in bekendere bladen. Daarbij komt nog dat je met het subsidiegeld - vooropgesteld dat je het krijgt én ontvangt - niet veel kunt organiseren. Groot Vizier ligt ook op sterven, eind '76 verdwijnt het. Omwille van externe en interne redenen. Jongerentijdschriften zouden ook meer moeten samenwerken, want wegens hun verdeeldheid (en gebrek aan onderling contact - dat is eveneens het geval geweest met Groot Vizier) blijven de grotere tijdschriften de volledige markt beheersen. Een mono-

[p. 27]

polie zou je kunnen zeggen. Ik zet er me niet tegen af, maar ook andere dan de Grote Drie mogen existeren zonder de voortdurende angst financieel of moreel ten onder te gaan.

Het nut van literaire tijdschriften onderstreep ik volledig. Zij zijn het minst ‘niet-actueel’ wat de publicatie van een tekst betreft. Bovendien bepalen zij dikwijls een literaire richting, dat heeft de geschiedenis meer dan eens bewezen.