WFH-Verzamelkrant. Jaargang 1

[p. 14]

Hermans temidden van Profeten

In maart 1944 kwam een aantal jongeren in Utrecht bijeen met als doel een blad uit te geven. Geen verzetsblad of politiek gekleurd cultureel blad, maar een zuiver literair blad, waarin buiten de Kultuurkamer om uitsluitend nieuw talent aan het woord kon komen. Een maand later al verscheen het eerste (gestencilde) nummer van het nieuwe literaire blad in een oplage van twaalf exemplaren. De naam: Parade der Profeten.

Het aantal medewerkers nam al snel flink toe, de oplage steeg tot 300 exemplaren, die vooral in Amsterdam werden verspreid.

De mensen van het eerste uur waren Jan Praas en zijn vriendin Carla Scheidier. Al spoedig voegde Ad. van Noppen zich bij hen. Vooral Van Noppen doorkruiste heel Nederland op zoek naar jong talent. Onafhankelijk van elkaar stuitten Praas en Van Noppen op de naam van de 22-jarige Willem Frederik Hermans. In zijn proefschrift Het ondergronds verwachten, Schrijvers en tijdschriften tussen 1941 en 1945 (1989) ging Piet Calis uitgebreid in op hun ‘ontdekking’ van Hermans. Ook enkele artikelen in het ‘Reünienummer’ van de Parade der Profeten van september 1979 bevatten hierover informatie.

In 1944 bezocht Jan Praas in Bussum de leraar Nederlands Frits van Heerikhuizen, die twee jaar eerder een bloemlezing publiceerde van Nederlandse poëzie, in het voorwoord waarvan hij nieuw talent opriep om werk in te sturen dat bij een uitgebreide herdruk van het boek kon worden opgenomen. Hoewel Hermans later stelde Van Heerikhuizen toen nog niet te kennen, lijkt het aannemelijk dat hij op de oproep van Van Heerikhuizen heeft gereageerd, want Van Heerikhuizen bracht Praas op het spoor van Hermans.

Ad. van Noppen bezocht ongeveer gelijktijdig Charles B. Timmer in zijn woning in Amsterdam. Deze zei over Hermans: ‘Let eens op die jongeman, want die kan schrijven.’ Nadat Van Noppen Praas hierover had ingelicht kreeg deze laatste van Timmer enkele gedichten van Hermans ter inzage.

Daarop legde Praas contact met Hermans. Hij stuurde de jonge schrijver het derde nummer van de Parade. Een concept-brief de dato 14 juli 1944 is bewaard gebleven. Praas: ‘Naar wij van den Heer F.W. van Heerikhuizen vernamen, bent ook U op litterair gebied creatief werkzaam. Wij zouden het zeer op prijs stellen, indien U zich met ons in verbinding stelde teneinde tot samenwer-

[p. 15]

king te komen. Gaarne ontvangen wij daartoe eventueel wat werk van U ter inzage (proza of poëzie).’

Hermans reageerde op 11 augustus 1944 vanuit Heerde: ‘Dezer dagen ontving ik de derde parade, waar ik U ten zeerste voor dank. Uw nasporingen naar de andere nummers zal ik onder luid handgeklap volgen en wanneer ze met goeden uitslag bekroond worden, kunt U, wanneer U wilt, mij komen zien springen van geestdrift. Aan het eind van de volgende week keer ik terug naar Amsterdam.’

Al in het volgende nummer van Parade der Profeten (5-6, aug.-sept. 1944) verscheen voor het eerst iets van W.F. Hermans in een serieus literair tijdschrift: de gedichten ‘Robinson’, ‘Zij hangt het wasgoed aan de lijnen’, ‘In een straat...’ en ‘Voor een nieuwe “Menschheitsdämmerung”’. In het volgende nummer publiceerde hij ‘Een opdracht’, ‘Regen en maan’, ‘Op straat’, ‘Herfst’ en ‘Ontgoocheling’. Een aantal van deze gedichten heeft Hermans later gebundeld in Horror Coeli en Hypnodrome, maar geen enkel gedicht haalde in 1968 zijn Overgebleven gedichten.

Voor het weekeinde van 3-4 september 1944 schreef de Parade een zeilkamp uit in Loosdrecht. Er zou verblijf worden gehouden in een schapenkot aan de Scheendijk in Breukelen. Veel belangstelling was er niet. Behalve Jan Praas, zijn vriendin Carla Scheidler en haar 19-jarige zus Willy kwam maar één van de vele uitgenodigde medewerkers opdagen. Zijn naam? Willem Frederik Hermans.

Praas: ‘Op zondag waren er wilde geruchten. Geallieerden hebben Eindhoven, Tilburg bevrijd (zegt men); de Londense radio vertelt dat in ieder geval Breda is genomen, 's Middags gaan we in Breukelen kijken; we zien een desolate troep Duitsers op allerlei vehikels doortrekken. Rotterdam is bevrijd, zegt men. Hermans besluit 's avonds terug te gaan naar Amsterdam. Hij komt na een paar uur terug aan de Scheendijk.’ De trein reed niet.

Hermans in 1987: ‘Tegen het eind van de grap - ja, dat zal dan, denk ik, in Breukelen geweest zijn - daar stond een compagnie SS, geheel gedemoraliseerd, met tanks en vrachtauto's en daar hadden ze op geschreven: “Heim zur Mutti.” Ik zie het er nog op staan. Nou, wij lachen natuurlijk. Opgeruimd staat netjes.’

Hoewel de vier al wel een zeilboot hadden gehuurd, was er door de weersomstandigheden van zeilen niet veel terecht gekomen. In de ochtend van maandag 4 september werd het zeilkamp opgebroken. De dag erna ging de geschiedenis in als Dolle Dinsdag.

Frits Beerendonk