Anna Freud
Vervolg van pagina 9
zeer ze altijd haar best is blijven doen om vaders ‘beste meisje’ te zijn, hoe weinig ruimte ze voelde om andere verlangens te hebben dan de nabijheid en goedkeuring van haar vader, dan zou Anna Freud het prototype kunnen zijn van een afhankelijk en plichtvol leven, dat in de ogen van menig feministe nogal treurig zou zijn, in elk geval ongeëmancipeerd.
Maar van een andere kant bekeken is niets natuurlijk minder waar, en zou ze juist tot voorbeeld kunnen dienen van een succesvol professioneel vrouwenleven. Een vrouw die niet alleen belangrijk heeft bijgedragen tot de verdere ontwikkeling van de psychoanalytische theorie en (kinder)analytische techniek, maar ook jarenlang een belangrijke rol heeft gespeeld in de psychoanalytische organisatie.
Is dit een moeilijk verzoenbare tegenstelling, of moeten we het anders bekijken? Ik denk dat voor Anna Freud hetzelfde gold als voor andere belangrijke vrouwen in de psychoanalytische beweging: juist de sterke band met een vaderfiguur als Freud stimuleerde hen sterk en gaf hen zoveel richting en zelfvertrouwen dat ze, ook naar eigen zeggen, veel meer gepresteerd hebben dan ze zouden hebben gedaan als ze los en autonoom hun gedachten hadden ontwikkeld. Binding en toewijding staan hier niet tegenover iets als ‘ontplooiing’ zoals vaak wordt gedacht: het eerste kan juist een voorwaarde vormen voor het tweede. In het geval van Anna Freud heeft die sterke vaderhand haar in elk geval bijzonder gestimuleerd om het in haar werk ver te brengen, hoezeer het haar in andere - meer traditioneel vrouwelijke - opzichten en verlangens ook belemmerd zal hebben.
■
Auteursrechtelijk beschermd