Mahfouz
Vervolg van pagina 13
wiens naam niet voor niets ‘wolf’ betekent) leverde Mahfouz veel publiciteit op en maakte boek en film tot een succes. Vooral in de figuur van Zohra - haar karakter wordt overigens niet erg uitgediept - lijkt Mahfouz weer enige hoop voor het vaderland te willen zien. De oude en de nieuwe ideologieën hebben afgedaan, maar het Egyptische volk, met als brede basis uiteraard de ‘fellahin’, de boeren, moet blijven proberen zijn lot te verbeteren. Hoe moeilijk het is om daarbij ‘het beste van Oost en West’ te combineren maakt het oeuvre van Naguib Mahfouz zeer goed duidelijk.
Na 1970 publiceerde Mahfouz nog een aantal korte romans en verhalenbundels. Het ‘zeer gematigde optimisme’ bleef aanwezig, en daarnaast is af en toe een mystiek ‘zoeken naar God’ (vooral niet te verwarren met moslimfundamentalisme) waarneembaar. Zijn werk uit de jaren veertig, vijftig en zestig heeft Mahfouz tot de absolute ‘koning van de Arabische literatuur’ gemaakt, en ook de westerse oriëntalisten zijn het eens dat hij het leven in Egypte van de twintigste eeuw net zo treffend heeft beschreven als Balzac en Dickens het Europa van de negentiende eeuw, en daarbij even boeiend als deze groten de ‘tijdloze menselijke drama's’ schildert. Zo iemand gun je de Nobelprijs; de bescheiden Mahfouz zal waarschijnlijk verklaren dat hij die eer niet waard is. In een vraaggesprek classificeerde hij zijn eigen werk en de rest van de moderne Arabische literatuur eens op het niveau van ‘vierde- of vijfderangs Europese literatuur, niet te vergelijken met echte grootheden als Joyce, Tolstoj, Shakespeare, Shaw en Dickens’. Hij gaat er dan ook van uit dat de Arabische literatuur van nu niet van belang kan zijn voor een Europees publiek.
De Nobelprijs van Naguib Mahfouz - die hij om gezondheidsredenen niet zelf in ontvangst zal nemen - zal misschien toch zorgen voor meer vertalingen en grotere bekendheid van de Arabische literatuur in het Westen; het zou onvergeeflijk zijn als zo'n groot cultuurgebied, zó dicht bij Europa, niet zijn deel krijgt bij de huidige belangstelling voor ‘wereldliteratuur.’
■
Auteursrechtelijk beschermd