Anthony Sampson
Vervolg van pagina 11
toen hij vier jaar lang redacteur was van het ‘zwarte’ tijdschrift Drum in Johannesburg, onderhoudt hij nauwe banden met de tegenstanders van de apartheid, zoals Oliver Tambo en Albert Luthuli. Toen hij vervolgens bij The Observer in Londen terecht kwam, bleef hij reportages over Zuid-Afrika maken. Die ervaringen uit de eerste hand maken zijn boek extra spannend. Hij was er bij toen de noodtoestand werd uitgeroepen na het bloedbad in Sharpeville, toen Mandela tot levenslang werd veroordeeld in 1964, of onlangs, deze zomer in Londen, toen zeven ministers-presidenten van de Commonwealth probeerden Margaret Thatcher te overtuigen van de noodzaak van sancties tegen Zuid-Afrika.
Black and Gold is een indrukwekkend boek, waarin een uiterst complexe materie levendig weergegeven wordt. Anthony Sampsons stijl is nuchter en zakelijk, en hij illustreert zijn betoog met een grote hoeveelheid citaten uit al of niet vertrouwelijke bronnen. Het is zeer actueel, en omvat de gebeurtenissen tot eind 1986. Doordat zo ontzettend veel feitenmateriaal boven water komt, is het soms moeilijk de lijn van het betoog vast te houden. Samenvattende conclusies, bijvoorbeeld aan het eind van ieder hoofdstuk, zouden het boek ten goede zijn gekomen, evenals een register en een bibliografie die tot mijn verbazing ontbreken.
Black and Gold is en boek met een open einde. Hoe zal de relatie tussen het zwarte verzet en bedrijfsleven in Zuid Afrika zich verder ontwikkelen? En vooral: zullen de Afrikaners vast houden aan hun politiek van giving too little, too late en de leiders van het verzet, de enigen die bereid waren tot onderhandelen, blijven opsluiten? Het interessante van Anthony Sampsons boek is dat het naast historische feiten ook een geschiedenis van ideeën biedt. Zuid-Afrika lijkt soms geen werkelijk bestaand land, maar eerder een map of the mind waarop ieder het zijne kan projecteren. Het zwarte verzet biedt fantasieën van heldendom aan blanke idealisten en drop-outs, de koppigheid van Afrikaners geeft identificatiemogelijkheden voor conservatieven zoals Thatcher, terwijl anderen hen weer zien als een reïncarnatie van de nazi's. Juist deze, vaak maar half uitgesproken projecties maken het debat over apartheid en sancties zo moeilijk. Dat er achter de gebruikelijke zwart-witte generalisatie veel gecompliceerdere tegenstellingen en belangen liggen, toont Anthony Sampson op overtuigende wijze aan.
■
Auteursrechtelijk beschermd