Churchill
vervolg van pagina 11
woordiger van de Britse belangen in de onderhandelingen met de Sovjetunie en de Verenigde Staten, maar zeker niet als premier van het Verenigd Koninkrijk. De passages over binnenlandse ontwikkelingen zijn op één hand te tellen en coalitieperikelen in het nationale kabinet van Conservatieven, Liberalen en Labour schijnen niet bestaan te hebben. Het is daarom zo jammer dat Gilbert hier geen aandacht aan besteedt omdat Churchill zelf in december 1944 met vooruitziende blik al stelde ‘that the English people throughout their history always turned on those who they thought had served them well in hard times (e.g. Marlborough, Wellington, Lloyd George).’ Wat dat betreft zouden de twee hoofdstukken over de oorlog uit Sebastian Haffners nog steeds zeer lezenswaardige biografische studie over Churchill uit 1967 (!) voor iedereen die Gilbert ter hand neemt verplichte leesstof moeten zijn. In krap veertig pagina's zet Haffner daarin Churchill op zeer overtuigende wijze neer. Zonder alle details, maar met een goed oog voor Churchills sterke en zwakke kanten, zowel op het persoonlijke vlak als in de binnen- en buitenlandse politiek.
Voor zover Gilbert echter te kort schiet als commentator, maakt hij dat ruimschoots goed als chroniqueur van vaak veelzeggende anekdotes. Bijvoorbeeld die over het bezoek van Churchill aan Roosevelt in december 1941 voor overleg over de te voeren strategie na de Japanse aanval op Pearl Harbour. Op een morgen zou Churchill, na een bad genomen te hebben, met slechts een handdoek omgeslagen telegrammen hebben lopen te dicteren. Zonder dat hij er erg in had gleed de handdoek van hem terwijl Roosevelt juist zijn kamer binnenkwam. Nooit op zijn mondje gevallen zou Churchill gezegd hebben: de premier van het Britse rijk heeft niets te verbergen voor de president van de Verenigde Staten. Of die over zijn reactie op de V-1 en de vraag of men voor deze vliegende bommen 's nachts de sirenes zou moeten laten loeien als waarschuwing aan de bevolking. Churchill zou gevonden hebben dat van de sirenes een zo terughoudend mogelijk gebruik zou worden gemaakt. De mensen moesten tenslotte slapen, ‘and you either woke well rested or in a better land.’
Ontwapenend en cynisch. Twee niet onbelang rijke karaktertrekken van een man die als weinig anderen de loop van de wereldgeschiedenis in deze eeuw ingrijpend heeft beïnvloed.
■
Auteursrechtelijk beschermd