Vrij Nederland. Boekenbijlage 1985

[p. 19]

Libby op het hoogtepunt van haar carrière, met ‘Clara Bow’-lippen

Drinken als een matroos en vloeken als een huzaar
Het melodramatische leven van Libby Holman

Dreams that money can buy. The tragic life of Libby holman door Jon Bradshaw Uitgever: Jonathan Cape, 432 p., f 65,40
R. Ferdinandusse

Libby Holman ging naar New York om beroemd en vooral rijk te worden. Ze had een mooie, lage stem en kwam al gauw op de planken. Het was het eind van de jaren twintig. Amerika was drooggelegd en daarom stroomde de illegale drank rijkelijk. Broadway bloeide, de jetset van die dagen vond niets te gek, en iedereen had een wise-crack op de lippen. Libby Holman hoorde bij de mink-set en kwam rond 1927 vaak in de nachtclub El Fey, de plek waar de rijke jongelui kwamen, de Astors, de Vanderbilts, de Reynoldses. En sterren als Eddie Cantor, Harold Lloyd en Gloria Swanson. Columnisten als Ed Sullivan en Walter Winchell en veel gangsters. George Raft was er tapdanser en er trad een meisje op dat later als Barbara Stanwyck in Hollywood beroemd zou worden. El Fey was eigendom van een gangster, maar de zaak werd gedreven door een drieënveertigjarige struise blonde vrouw die graag dingen zei als: ‘Geef een sukkel nooit een eerlijke kans’, of: ‘Haar hersens zijn zo goed als nieuw’, of: ‘Altijd dezelfde man in huis verpest een huwelijk.’ Maar waar alles om draaide was geld en Libby Holman zei het vaak tegen haar kennissen: ‘I'm going to be rich, rich, rich.’ Later omschreef ze die gulzige periode als: I wanted more everything forever.’ Ze dronk als een matroos en vloekte als een huzaar, ze lachte om alles en liep af en toe naakt achter het toneel. Voor seks had ze weinig belangstelling, haar vrienden waren meestal homoseksuelen, en ze liet zich op een avond door een medeacteur, na veel drank, ontmaagden. Ze omschreef dat als een noodzakelijke operatie, net als het verwijderen van een blindedarm. Beroemd werd ze in 1929 toen Howard Dietz Moanin' Low voor haar schreef, een nummer waarbij Clifton Webb danste. In dezelfde show zong ze Can't we be friends. De New York Times schreef over ‘de donkere, purperen dreiging van Libby Holman in de blues’. En Walter Winchell: ‘Ze is de beste van de vrouwelijke troubadours met stemmen van mist en tranen.’ Ze werd de torchsinger van die dagen, de zangeres met in haar toorts de vlam voor de verdwenen geliefde, en men sprak van the Statue of Libby. New York kende een theater- en nachtleven vol met entertainers die later naar Hollywood trokken, met de schrijvers en tekenaars van The New Yorker, en Libby Holman was queen of the blues. Vijfentwintig jaar en rotten-ripe, volgens Clifton Webb. Een schitterend figuur en een ongewoon gezicht: een prominente neus, tamelijk bolle wangen, bijziende ogen en zeer volle lippen. Ze vuilbekte en vloekte zo stevig dat Dorothy Parker, ook geen kleintje op dat terrein, een keer tegen haar zei: ‘Darling je kunt beter je broek over je gezicht dragen.’

Over die Libby Holman (Elizabeth) Holman heeft Jon Bradshaw, een (Esquire-))journalist een biografie geschreven: Dreams That Money Can Buy. The Tragic Life of Libby Holman. (Dreams That Money Can Buy is de titel van de beroemde art-film van Hans Richter; Libby Holman is zingend te horen op de geluidsband van deze produktie.) Bradshaw maakte er zo'n mooie, Amerikaanse biografie van, die bovendien nog thrillerachtige elementen bevat. Want Libby Holman werd niet alleen beroemd als zangeres, maar ook door de raadselachtige dood van haar echtgenoot.

Een van de rijke playboys die altijd in haar omgeving was te vinden was Zachary Smith Reynolds. Zijn vader, R.J. Reynolds, handelde in tabak en introduceerde in 1913 de Camel-sigaret (hij ontwierp persoonlijk het beest op het pakje, omdat hij tijdens zijn bezoeken aan het Barnum and Bailey-circus in de dromedaris meende een kameel te zien) en werd daardoor van rijk schatrijk. Hij had zijn vrouw leren kennen door een prijsvraag voor een ander sigarettemerk: wie de beste aanbevelingsbrief schreef kreeg duizend dollar. Reynolds trouwde de winnares, en de vrouw vertelde de rest van haar leven dat haar man dat gedaan had om de prijs in zijn zak te kunnen houden.

Zijn jongste zoon, Smith, was een slappe, saaie jongen, die naar de aard dier tijden aan avontuur deed: hij had een eigen vliegtuig waarmee hij gewaagde tochten ondernam. In New York hing hij altijd rond bij de groep rond Libby en werd om zijn geld geduld. Hij had altijd een pistool op zak en flirtte met zelfmoord. De aanhouder won: in 1931 trouwden ze. Hij was twintig, zij was zevenentwintig maar gaf op dat ze vijfentwintig was. Een huwelijksreis naar Hongkong e.o. met veel publiciteit. De rijke Reynoldsen mochten Libby niet en spraken over de gelukzoekster, dié actrice of gewoon over die verdomde yankee-jodin. Smith en Libby nodigden een aantal malen hun Newyorkse jetset uit op grote Great Gatsbyachtige feesten op het landgoed Reynolda in California.

Na een van die feesten met minder gasten maar evenveel drank, gebeurde het drama: in het grote huis bleven Smith, zijn beste vriend Ab Walker en Libby achter. Een van de bedienden, al in bed, hoorde een schot. Smith Reynold lag, in zijn bloed, zijn pistool bij zijn hand, op de waranda. Hij stierf in het ziekenhuis. Hoe het drama zich had toegedragen kon uit de verwarde verklaringen niet worden opgemaakt en het leidde, onder ontzaglijk veel publiciteit, tot een aanklacht wegens moord op Smith tegen zowel Ab Walker als Libby. De Reynolds-familie stookte de zaak nog eens op door direct te veronderstellen dat het de zangeres om de erfenis te doen was.

Het werd zo'n ouderwetse rechtszaak, met horden verslaggevers, en een dramatisch hoogtepunt: toen Libby bekendmaakte dat ze zwanger was. Bekend was toen al dat veel van de onenigheid tussen de echtelieden samenhing met bazig gedrag van Libby en impotentie van Smith, en toen het gerucht de ronde ging doen dat het kind dan wel van vriend Ab Walker zou zijn, stuurde de familie Reynolds het op een schikking aan, en omdat die familie veel macht had werd de zaak gestopt. Er volgde nog twee jaar gedoe over de erfenis: Libby kreeg uiteindelijk 750.000 dollar en haar inmiddels geboren zoon, Topper, 6,25 miljoen.

Bradshaw volgt de hele rechtsgang, en voegt zijn theorie aan de nooit opgehelderde zaak toe. Hij gaat ervan uit dat Libby Holman haar hele verdere leven geplaagd is geweest door de absolute onzekerheid of ze Smith in haar dronkenschap nu wel of niet heeft neergeschoten. En ook door het publiek werd ze geplaagd, want iedereen wist het. Tot in de oorlog kon ze nooit op het toneel staan of er werd wel hoer of moordenares geroepen. Er waren keren dat ze niet vroeg: hoeveel mensen zitten er in de zaal, maar hoeveel vijanden heb ik vanavond. In de eerste jaren na de moordzaak had ze ook een omvangrijke lijfwacht nodig - zoveel losgeld eisende kidnappers bedreigden haar kind.

Moordhoekje

Holman had al voor haar huwelijk een verhouding gehad met Louisa Carpenter, een ijzingwekkend rijke dochter uit de Du Pont-familie. Na de rechtszaak raakte deze verhouding opnieuw aan, en beiden trokken zich met het kind op het platteland terug, in het grote huis dat ze liet bouwen. Ze streefde naar een come-back op Broadway, maar kwam niet verder dan enkele mislukte musicals. Ze had een verhouding met de filmacteur Phillip Holmes, tot deze dodelijk verongelukte. Zijn foto kwam te hangen naast die van haar dode echtgenoot Zachary Smith. In 1939 huwde ze zijn broer, Ralph Holmes, die in de oorlog als vlieger diende en na de oorlog aan de drank raakte en zelfmoord pleegde. Ook zijn foto werd plechtig opgehangen, evenals later die van haar zoon, Christopher (Topper) Reynolds, die bergbeklimmer wilde worden en op zijn eerste berg verongelukte. Ze noemde dat haar ‘gallery of romantic homicides’, vrij vertaald: mijn moordhoekje. Maar als ze dronken en ongelukkig was schreeuwde ze: ‘I'm doom, doom, doom’, en niet ten onrechte, behalve doden in haar naaste kring maakte ze ook nog verschrikkelijke ongelukken (haar vriend Montgomery Clift!) en andere tragedies mee. Bij elkaar tragisch en treurig, alhoewel er in de theaterwereld vaak over gegrapt werd. Toen iemand tegen de actrice Tallulah Bankhead zei dat Libby weer een rol had, antwoordde ze: ‘Ze is zeker net tussen twee moorden in.’

Libby met haar vijftienjarige zoon Topper

Het vele drinken maakte dat ze een stevige maagzweer kreeg, die ze George noemde. Harold Ross, de bekende hoofdredacteur van The New Yorker, heette haar welkom in de kring van maagzweerlijders: ‘Als ik je weer ontmoet, geef ik je de speciale handdruk van de Maagzweerclub; die geef je met een amphojel-tablet in de palm van de hand.’ (Later, in 1956, werd de maagzweer, met zeven achtste van haar maag, verwijderd.) Maar door haar maag nam haar drankcapaciteit af en vaak raakte ze na twee, drie glazen al aardig buiten westen. In zo'n toestand kwam bijvoorbeeld een eind aan haar vriendschap met haar beste collega Clifton Webb. Hij had lang zitten zeuren dat zijn moeder zijn leven door haar bemoeienissen verknoeid had en Libby riep uit: ‘Why don't you chloroform the old cunt?’ Webb keek haar lang aan en zei: ‘Libby Holman died tonight’, en verliet het huis, zag haar nooit meer en verbood iedereen in zijn omgeving ooit haar naam te gebruiken - hij refereerde aan haar als ‘the black angel of death’.

Een korte tijd wedijverde ze met Tallu-

[p. 20]

lah Bankhead in het oppikken van mannen - kelners, chauffeurs, glazenwassers - voor korte avonturen. Toen Tallulah een keer opschepte over een vrachtwagenchauffeur die zo ‘literair’ was, nam Libby hem ook mee naar huis, deed hem in bad en zette hem vervolgens achter een schrijfmachine, maar de man klaagde al gauw over een schrij versblokkade en Libby gooide hem de deur uit. ‘Hij inspireerde mij ook niet erg,’ gaf Tallulah toe, maar ze waren het er beiden over eens dat hij op Jack London leek. Maar seks interesseerde haar verder niet, ze had, volgens Bradshaw, nooit een orgasme. Wat ze met liefde deed was verleiden - of het nu man of vrouw was. Ze was tot op hoge leeftijd erg mooi van lijf - een loopse sirene, noemde Tennessee Williams, die songteksten voor haar schreef, haar. Louisa Carpenter noemde haar TP - van Tit Proud. Ze droeg nooit een bh. Bekend is haar uitspraak: ‘Ik ben een dame en, of ik nu bezopen ben of ik sta te vloeken in de kerk, ik wil als dame behandeld worden.’

In de jaren vijftig trad ze op met een soloprogramma: Blues, Ballads and Sin-Songs. In die tijd trad ze in het huwelijk met Louis Schanker, een kunstschilder, een rauwe bonk van een vent, die haar pestte en kleineerde. ‘Ze wou een stevige, solide kerel en ze kreeg er eentje van cement,’ zeiden haar vrienden. En: ‘Ze had de kogel die Smith doodde voor die Schanker moeten bewaren.’ Ze stierf in 1971, gekleed in een bikinibroekje, in haar Rolls Royce. Toen ze gevonden werd was de motor uit en er waren geen uitlaatgassen meer. Zelfmoord? Maar ze kon alleen de garagedeur niet openkrijgen, en niemand had haar gezien. Mysteries dus, opnieuw.

Een lang en dramatisch leven in ieder geval, en adequaat uitgezocht en opgeschreven. En voor twee derde uitermate boeiend: het Newyorkse theater- en uitgaansleven, Broadway en de anekdotes, en verder de geschiedenis van haar huwelijk met Smith Reynolds en de nasleep daarvan.

Daarna krijgt de biografie een wat schrille boventoon, alsof de hoofdfiguur zichzelf heeft overleefd. Haar strijd voor gelijke rechten, haar steun aan Martin Luther King, haar avonturen met Jane en Paul Bowles (ze deed Bowles zelfs een huwelijksaanzoek), het leven met Montgomery Clift, het zijn treurige, en soms zelfs taaie toegiften. Wat een mooie, korte legende had kunnen zijn, verliest zijn spankracht, en er blijft een soort mededogen over. Immers: geld zat en dromen genoeg en toch werd het weer allemaal niks.

■