Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst. Deel VIII, II. De provincie Limburg (Meerloo-Zwalmen)

Sittard.

a. Een Romeinsche muntvondst bevindt zich in het Rijksmuseum van Oudheden te Leiden, terwijl het museum van de Katakomben-stichting te Valkenburg eiken, van één boomstam vervaardigde, lijkkisten uit Frankischen of vroeg-middeleeuwschen tijd bewaart.

Graatheide.

g. Het landhuis lünenschlosshof (XIX A) heeft een balkon met gesmeed ijzeren hek (midden-XVIII).

Kollenberg.

e. kapel van de H. Rosa, Kleine rechthoekige, 3/8-gesloten baksteenen kapel (1675), met in het ten deele mergelsteenen front Ionische pilasters en een groote rondboogopening (thans gesloten met traliedeuren); vernieuwde gemoderniseerde geveltop; klokkespitsje. Gestucadoorde verdiepte zoldering. In de kapel een grof houten altaar (XVIII B) met antependium (XVIII c-d); een paar gedreven koperen kandelaars (XVIII A).

[p. 427]

Leienbroek.

In het Missiehuis der Paters van het H. Hart wordt bewaard een op doek geschilderde H. Maria Magdalena (XVII c, Spaansche school).

Ophoven.

c. stuwsluis met brug (1779), van zandsteen gebouwd; korfvormige bruggeboog; eiken schuiven tusschen hardsteenen geleiders; leuning van ijzeren staven aan hardsteenen palen; met steenen platen belegde afloopbedding.

g 1. Het huis de baandert (XVIII) vormt een schilderachtige groep van drie rechthoekige, kleine (gewitte) baksteenen vleugels, elk met mansarde-zadeldak en gelegen aan een, door een muur met rondboogdeur afgesloten, plaatsje; twee kleine windwijzers.

2. De hoeve bergerhof heeft een baksteenen voorvleugel (XVII) met woning en een ingangspoort, waarboven een torenkamer met vierkante spits; met natuursteen omblokte tusschendorpel-venster; Ionisch nisje voor Mariabeeld. De achter- en zijvleugels (XVIII) zijn van baksteen met hardsteenen vensteromramingen. (Verplaatste) gevelsteen: 1660; andere gevelsteen: 1766.

3. De ophovener hoeve is van baksteen gebouwd in 1763 (volgens verwijderden steen).

4-5 Nr. 3-5, boerenwoning, met baksteenen benedenverdieping, daarboven van vakwerk opgetrokken en onder zadeldak; aan een zijde met aanzienlijk dakoverstek op schoren. Nr. 15, boerenwoning van baksteen en vakwerk.

6. hoeve voorheen D 113, ten deele met speklagen, ten deele van vakwerk en baksteenen muren, de rechtervleugel met ankerjaartal 1802.

7. De ophovener watermolen, ankerjaartal 1716; in den nieuweren tijd gewijzigd en uitgebreid.

[p. 428]

Overhoven.

Nr. 13, ankerjaartal 1835; nr. 11, gevelsteentje: 1690.

Overhoverheide.

Nr. 18, huis van vakwerk.

Sittard.

b. Verdedigingswerken.

Van deze werken, aangelegd XIII, afgebroken in 1542, 1572-82 vernieuwd, in 1676 verwoest, in 1677 hersteld, in 1678 opnieuw verwoest en afgebroken, zijn nog over: een 3 tot 4 M. hooge, op de kruin ruim 4 M. breede aarden walophooging, die het oude deel der stad nog bijna geheel omringt, en vroeger misschien geheel, of, naar eenige mergelsteenen en baksteenen resten (van torens of bolwerken?) te oordeelen, althans ten deele met muurwerk was bekleed; aan ‘de Wal’, tegenover het Pullenstraatje, overblijfselen van uit mergelsteen en baksteen opgetrokken muurwerk; aan de ‘Stadbroekerpoort’, een met aardwerk overdekt baksteenen blok, waarin een door mergelsteenen muren omsloten, met zwaar mergelsteenen, aan mooten aaneengevoegd, tongewelf overdekte kazemat met zijgangen en bijruimten; aan ‘het Steenen Muurke’ een onregelmatig winkelhaakvormig baksteenen (bekleedings-?) muurwerk (XVII?), met dwarsmuur, onderaan met rondboog (tongewelf?), ter doorlating van ‘de Beek’; de hoogte Auvelenberg aan den Limbrichterweg is misschien van een voorwerk.

c. Hoek Steenweg-Heinscheweg een houten wegkruis (± 1700?).

d. Wereldlijk openbaar gebouw.

gemeentehuis. In de raadzaal de portretten (± 1830, doek, door J. Hastenrath) van burgemeester J.H. Lünenschloss († 1836) en van zijn echtgenoote C. Schotten.

[p. 429]

e. Kerkelijke gebouwen.

1. De r.k. parochiekerk (H. Petrus Stoel), 1299-1802 kapittelkerk, XIIId aangelegd, in 1380 geheel herbouwd, in 1408 ten deele hernieuwd; in 1518 van een nieuwen toren voorzien (waarvan in 1606 de torenspits is omgewaaid en in 1625 hernieuwd), in 1677 door brand zwaar beschadigd, 1686-1699 geheel hersteld, met nieuwe torenspits (afgebrand in 1857), ± 1860 gerestaureerd door P.J.H. Cuijpers, waarna in 1875 de torentop met spits voltooid werd. De kerk, aangelegd met ± 40° zuidelijke afwijking en geheel met kruisribgewelven overkluisd, bestaat uit:

a. een driebeukig basilicaal schip (waarschijnlijk XIV d, met archaïsch karakter XIII) van vier traveeën. Zware ronde hardsteenen schalkpijlers met Maaskapiteelen; mergelsteenen arcadespitsbogen; mergelsteenen muren met eenvoudige steunbeeren, bovenaan en uitwendig grootendeels van baksteen; de steunbeeren van den middenbeuk bij de restauratie voorzien van schraagbogen; spitsboogvensters met nieuwe traceeringen; die van den middenbeuk oprijzende uit een schijntriforium;

b. een éénbeukig dwarsschip (XIV d) van, behalve de kruising, twee noordelijke en twee zuidelijke traveeën, de armen beide vergroot (?) herbouwd (XV); mergelsteenen sluittopgevels met dubbele hoekbeeren; de gewelfribben op mergelsteenen schalken, de kruising met stergewelf;

c. een éénbeukig mergelsteenen koor (XIV d?) van vier traveeën en een 5/10-polygoon, de uiterste twee traveeën met het polygoon bij de restauratie van den bodem af vernieuwd;

d. en e. aan de zuidzijde van de eerste koortravee een vierkante mergelsteenen kapel (XV A?) aan de noordzijde een dergelijke (hoogere) kapel (O.L. Vrouw, XV?), beide geopend op den dwarsbeuk;

f. een zwaren, van dubbele hoekbeeren voorzienen westtoren (1518, met karakter XVA), gebouwd van mergel-

[p. 430]

steen met baksteenen sierbanden, en bestaande uit drie oude geledingen, wier zijvlakken zijn versierd met driepasnissen; de vierde geleding bij de restauratie veranderd en verhoogd;

g. aan de noordzijde der tweede koortravee een mergelsteenen kapittelkamer (XV A?; thans sacristie), met stergewelf; half uitgebouwd traptorentje; in de bovenkamer met kruisgewelf, een (thans dichtgemetselde) boogopening naar de O.L. Vrouwe kapel;

h. aan de zuidzijde der tweede koortravee een mergelsteenen vierkante sacristie (XV);

i.j.k.l. doopkapel, noordportaal met bergplaats, sacristie-portaaltjes (toegevoegd XIX B).

De kerk bezit:

Drie smeedijzeren hekken (midden-XVIII) van eene vroegere koorafsluiting (thans buitenhek); twee dubbele rijen met rijk snijwerk versierde eiken koorgestoelten (± 1500); zwart marmeren communiebank (midden-XVIII) met smeedijzeren vullingen; vier eiken dubbele biechtstoelen Régence, met snijwerk; twee dubbele biechtstoelen Lodewijk XV, met rijke bekroningen.

Hardsteenen geprofileerd wijwatervat (XV) met vier kopjes.

Eiken preekstoel Lodewijk XV, met gesneden trapleuning en baldakijn.

Eiken lezenaar op drievoet (XVIIIa).

Klein orgel (XVIII); houten orgelgalerij (XVIII).

Rijk gebeeldhouwd marmeren wandgedenkteeken van Eva van Boetberg (1602); drie hardsteenen grafzerken (1618, XVII, 1735).

Zandsteenen (?) beeld van den H. Petrus (XIV, thans in den zuider torenmuur). Houten beelden: Madonna (XIV; klein); Christus in het graf liggend (XIV, vermaakt houten Kruisbeeld); (in den triomfboog) een groot Kruisbeeld (± 1500); Madonna, op sikkel met slang en aardbol (XVII);

[p. 431]

Madonna (XVIII); H. Joannes Nepomucenus (XVIII); H. Antonius van Padua (XVIII); H. Bernardus (XVIII); twee adoranten en twee engeltjes (XVII ad XVIII, beschadigd); Kruisbeeld van een begrafeniskruis (XVIII); fragment met engelfiguren (± 1700).

Schilderijen op doek: Kruisdragenden Christus (XVIII A, toegeschreven aan Abraham van Diepenbeeck), in fraai Lodewijk XV lijst; negen groote voorstellingen uit het leven van den H. Petrus, zes geschilderd door Jean Latour (± 1750) en drie (XVIII B), geschilderd door Henri Deprez, in lijsten Lodewijk XV; doop van Christus (XVII d, copie van of navolging van Italiaansch werk XVI a); de H. Anna met de H. Maagd (± 1800).

Koperen plaat met, gegraveerd, Christus aan het kruis (1617).

Zilverwerk: vergulde cilinder-monstrans (1688); stralenmonstrans (XVIII A); ciborie (XVIIB, hersteld midden-XVIII); miskelk (XVIA); Régence miskelk (midden-XVIII); wierookscheepje Lodewijk XVI.

Koperwerk: grooten gedreven paaschkandelaar (XVII); twee groote gedreven geprofileerde kandelaars (XVIIB); grooten gegoten drievoetkandelaar (XVIIB) en acht paar kleinere; ziekenlantaarn (± 1700).

Twee koorkappen van goudbrokaat en een van goud- en zilverbrokaat (XVIII); koorkap met oud geborduurd schild (XVIIB); koorkap met oud schild (XVIII?); (nieuw) kazuifel met versierde oplegsels (1650) en bijbehoorend velum (midden-XVII).

Eiken credenstafel Lodewijk XVI; eiken armstoel (XVIII?) en drie vouwzetels (XVIII B?); houten kruis met zilveren Kruisbeeld op versierden voet Lodewijk XVI; eiken paramentenkast (midden-XVIII); spiegellijstje Lodewijk XV.

2. Greusenstraat. de ned. herv. kerk, in 1637 schijnbaar als brouwerij gebouwd, in 1677 door brand vernield,

[p. 432]

in 1681 verbouwd, later gewijzigd, is een baksteenen gebouw, bestaande uit een rechthoekige, aan een einde met rondingen nisvormig afgesloten, ruimte met gestucadoorde kapzoldering, orgelgalerij en, ter zijde van den ingang, een smallen, hoogen vierkanten baksteenen traptoren (1684 en 1860) met geblokte hoeken en achthoekige koepelspits. De kerk bezit:

Eiken preekstoel Lodewijk XVI (1817); twee eiken heerenbanken Lodewijk XVI (XIXa).

Koperen achtarmige lichtkroon (XVII).

Vier eiken psalmborden (XIXa); fragmenten van een houten wapenbord (XVII).

Twee gegoten koperen kandelaars (XVII); gebakken aarden avondmaalskannetje (XVII, beschadigd) met zilveren deksel.

3. Op het Ned. Herv. kerkhof: acht gebeeldhouwde hardsteenen grafzerken: 1616, 1621, 1625, 1628, 1646, 1665, 1676 en?

4. Plackstraat. De synagoge bezit een zestienarmige koperen kaarsenkroon (XVI).

Kloostergebouwen.

5. Oude Markstraat. Van het oude dominicanenklooster, gebouwd midden-XVII, bestaan nog: een deel van den eenvoudigen baksteenen gevel aan de Oude Marktstraat en de eenvoudige hardsteenen poort, voorts aan de binnenzijde het kloosterpand, waarvan de zoldering verdeeld is in vier en twintig vierkante gestucadoorde velden Lodewijk XIV, tusschen in stucwerk geprofileerde moerbalken, en waarvan de vensters met mergelblokken zijn omlijst en met Tudorbogen overtoogd; voorts:

De r.k. kerk (H. Michaël), thans Rectoraatskerk, bestaande uit een enkelvoudigen, aan de (noord-oostelijk gelegen) koorzijde 3/8-gesloten, overigens rechthoekigen, van baksteen opgetrokken beuk (1659-1667), met negen vensters in den zuid-oostelijken zijmuur; tegen den zuid-weste-

[p. 433]

lijken voorgevel een orgelgalerij, waaronder de hoofdingang. Gestucadoorde kruisribgewelven. Barok-klassieke baksteenen voorgevel met natuursteenen pilaster-ordonnantie, onderaan Toskaansch, dan Ionisch, dan Composiet, de onderste ten deele met baksteen veranderd en met lateren (?) hoofdingang in poortvorm; vernieuwd middenvenster; beeldnissen; in de topordonnantie een groot tafereel in halfhoog beeldwerk: de H. Maagd schenkt den H. Dominicus den Rozenkrans. Op den nok van het leien dak een zeshoekig gefatsoeneerd klokkenspitsje. Inwendig: hooge, over alle wanden doorloopende, gebeeldhouwde, met biechtstoelen en deuren één geheel vormende, eiken wandbetimmering (XVII c), vooraan van ‘Ionische’, achteraan, langs het, vroeger door een oxaal afgesloten, priesterkoor, van ‘composite’ orde. De kerk bezit:

Houten hoogaltaar (XVIII A, later veranderd), met beeldgroepen boven het opgebogen fronton en, als middenstuk, een houten beeld: H. Michaël.

Communiebank (XIX A?); biechtstoelen (XVII c); eiken dooven-biechtstoel (1710).

Marmeren wijwatervat (XVII) met wapen, op hardsteenen balusterzuil; twee koperen wijwatervaten Lodewijk XVI (XIX A?).

Eiken preekstoel (1668, verplaatst).

Twee eiken lezenaars op drievoet (± 1700); credenstafel Lodewijk XV; credens-console (midden-XVIII).

Orgel (XVIII); orgelgalerij (1753 en 1782).

Acht-en-twintig eenvoudige eiken kerkbanken (XVIII A?); eiken knielbank (1657).

Eiken tochtportaal (1709).

Vier groote schilderijen (XVII B): Geheimen van den H. Rozenkrans, H. Dominicus den H. Rozenkrans ontvangende. Onbevlekte Ontvangenis, Geboorte van Christus, in oude lijsten; een kleiner: H. Dominicus (XVII c, copie naar of

[p. 434]

onder invloed van A.v. Dijck); portret (± 1650) van den Dominicaan Mathias de Blisia, stichter van het klooster.

Koperen twaalfarmige lichtkroon (XVII) met den roof van Ganymedes.

Zilverwerk: vergulde monstrans (XVII B); twee reliekhouders (XVIII A en XVIII B) in monstransvorm en een ten deele koperen in hartvorm met kristalkrans (XVIII A); reliekhoudertje op hout (± 1700); twee reliekhouders in sarcophaag-vorm (Boulle-arbeid XVII B); verguld ciborium (XVII B); gegoten en vergulden miskelk (± 1700); gedreven miskelk (XVIII); twee ampullen (XVIII B) op schaaltje (1845); twee wierookvaten Lodewijk XVI met scheepje; een wierookvat (XIX A); twee gedreven processiekruisen (XVIII a); groot Kruis van bergkristal en zilver, met zilveren Kruisbeeld en onderstel in Boulle-werk (XVII B); leeswijzer (XVII a); drie beeldkroontjes (XVIII).

Koperwerk: vergulden miskelk (XVIII A); processiekruis (XVII B), twee carillons (XVII), twee gedreven kandelaars (XVIII a?), acht gegoten kandelaars (XVII B).

Kazuifel, twee dalmatieken en koorkap (XVIII c).

Missaal (Plantijn 1686) in fluweelen band met zilveren beslag (XVII d); missaal-beslag van acht zilveren platen met tafereelen (XVII d?).

Klok, in 1649 gegoten door Franciscus van Trier.

Verguld houten tabernakelkruis (± 1700); houten kruis op voet (XVIII a); houten console met engelkopjes (XVII d); eiken kast met Ionische pilasters en bolpooten (XVII d); eiken kast Lodewijk XV.

6. Plackstraat. Van het voormalige dominikanessenklooster, genaamd ‘St. Agnetenberg’, thans der zusters van den H. Vincentius a Paulo, bestaan nog: een baksteenen vleugel (1662, volgens ankers) met Tudor-boogvensters en gemetselde kroonlijst, het daarbij aansluitende kloosterpand met dergelijke boogvensters, twee vrijstaande bijgebouwen (van 1728 en 1749, volgens ankers), voorts:

[p. 435]

De kloosterkapel (H. Helena), gebouwd 1699-1702, bestaande uit één met gemetselde korfboogvormige ribgewelven overspannen baksteenen beuk van negen traveeën en een 3/8-koorsluiting, met, aan één zijkant, negen omblokte korfboogvensters; eenvoudige steunbeeren; vierkant klokkespitsje (XIX b?). Inwendig: een, drie traveeën der kapel beslaande galerij, waaronder een voorzaal van twee traveeën; langs de kapelwanden een hooge eiken bekleeding vroeg-Lodewijk XV. De kerk bevat:

Eiken hoogaltaar (1780) met composiete zuilordonnantie; twee dergelijke zijaltaren (1776).

Communiebank (midden-XVIII); twee eiken biechtstoelen vroeg-Lodewijk XV (in de wandbekleeding opgenomen).

Eiken preekstoel vroeg-Lodewijk XV.

Op de houten consoles der pilasters van de wandbekleeding zes houten heiligenbeelden (midden-XVIII).

Klok, in 1838 gegoten door F.A. Gaulard van Tongeren.

Het klooster bezit:

Houten beelden: Pieta (XV d); H. Agnes (beschadigd); Christuskindje (XVIII); beeld (XVIII) der H. Helena.

Schilderijen: Christus in den Olijvenhof (XVIII A, Duitsche school); beweening van Christus (XVII d), geboorte van Christus (± 1700); H. Avondmaal (XVIII); de H. Agnes van Monte Pulciano (XVII d); de H. Maagd (XVI A?); Christus aan het kruis (XVIII A, doek, onder invloed van A.v. Dijck). Teekeningen: Jezus en de zondaars (1830, door Walter Luers, copie naar Rubens).

Koperen wierookvat (± 1800).

Verzameling kantwerken en borduurwerken (XVI?, XVII, XVIII, XIX).

7. Kloosterplein. Het ursulinenklooster is een nieuw gebouw, waarin is opgenomen een zeven vensters lange, twee verdiepingen hooge, baksteenen, met mergelbanden versierde vleugel (XVII), welke met hardsteen omlijste vensters (vergroot XVIII) heeft. Inwendig: drie vertrekken

[p. 436]

met gestucadoorde zolderingen, Lodewijk XIV, een schouw met Karyatiden-pilasters (XVII) en bovenboezem Lodewijk XVI, een schouw met ijzeren haardomraming en houten betimmering (midden-XVIII), een schouw met ijzeren haardomraming en paarse tegeltjes (± 1700).

Het klooster bezit aan gebrandschilderd glas: een hoekvulling met wapenschild (1532), drie paneeltjes met wapens (1647), en een met fragmenten van helmdoeken. Sacristiekast (XVIII c).

f. Gebouwen van liefdadigheid, wetenschap en kunst.

Greusenstraat. De protestantsche school, herbouwd XVII d, is thans particuliere woning.

g. Particuliere gebouwen.

A. Voormalige kanunnikhuizen.

1-3. Kloosterplein 11. Vrijstaand baksteenen huis (XVII B, thans winkel en woonhuis) met zadeldak en, ter zijde, een uitbouw met fronton, gevel en bijgebouwtje; plafond met moerbalk en stucversiering: wapen; schouw met hardsteenen versierde kraagsteenen; - A 124 (oude nummering). Vierkant baksteenen huis (XVII B, thans pakhuis) met pilasterpenanten en tentdak (XVII B); plafond met moerbalk en stucversiering: wapen; hardsteenen gevelsteen met wapen en chronogram: 1680; houten trapleuning met balusters. - Nrs. 4-5. Baksteenen pakhuis (XVII), oude tiendschuur van het kapittel.

B. Huizen met vakwerk (XVI B-XVII a).

4. Greusenstraat 9. Dubbel woonhuisje; baksteenen benedenverdieping, overgebouwde eerste verdieping van vakwerk, overstekend dak; op een der deurdorpels: Anno Domi 1593.

5. Limbrichterstraat 16. Tot winkelhuis verbouwd met op schoren overgebouwde eerste en tweede verdieping van vakwerk (XVII); onderpui en gootlijst nieuw.

[p. 437]

6. Markt 20. Hoekhuis (± 1600) met overgebouwde eerste verdieping, vrij goed behouden zijgevel; fraaie hoekschoor en hoekuitkraging van den topgevel; winkelpui (XIX).

7. Paardenstraat 7. Twee vensters breed huis met eerste verdieping; ontredderd.

8-9. Rosmolenstraat 5, 7, 9, 11. Groep van twee dubbele woonhuisjes (XVI B); baksteenen benedenverdieping; eerste verdieping van eiken vakwerk met leemvulling, bij een der huisjes op schoren overgebouwd; overstekend (thans pannen-) dak.

C. Zeventiende eeuw.

10. De Gatz 6. Eenvoudig (thans gewit) baksteenen huisje met overstekend dak; zijdelingsche topgevels; gevelsteen: 1663; ijzeren deurklopper.

11. Greusenstraat 32. Oude stadshoeve ‘De Tempel’, (ankerjaartal 1654), baksteenen topgevel, met kwartronde door rollagen gedekte zijkanten; dubbele schuine tandlijst; ankers; windvaan.

12-14. Helstraat 2. Baksteenen (thans gewitte) gevel (XVII) met pilasterpenanten. - Nr. 3. Fraai, twee vensters breed, baksteenen topgevelfront (XVII A, benedenvensters XVIII); eerste en derde verdieping met door hardsteen omblokte tusschenstijlvensters; tweede verdieping met hardsteenen kruiskozijnen; twee-vleugelige voordeur Lodewijk XVI; betegelde schoorsteen (XVIII) met bovenboezem van stucwerk Lodewijk XV. - Nrs. 27-29. Ontredderd baksteenen woonhuis (ankerjaartal 1627); overblijfselen van een console-kroonlijst; zijtopgevel met kwartronde en S-vormige, door rollagen gedekte zijkanten en met vier ronde luchtgaten; achtergevel met hardsteenen tusschenstijlkozijnen.

15. Limbrichterstraat 14. Ten deele verbouwde smalle baksteengevel (geverfd); eerste verdieping (XVIII); tweede verdieping (XVII B) met cordonlijst, hardsteenen kruisvensters, drie steenen engelkoppen en sierankers; derde ver-

[p. 438]

dieping met twee leeuwekoppen (XVII B); winkelpui en gootlijst nieuw.

15a. Markt 22. Gecement huis; achtergevel met ankerjaartal 1688; inwendig trap (XVIII d).

16. Plackstraat 32 (Jezuietenverblijf van 1636-1646, thans Rijkslandbouwwinterschool). Rechthoekig gebouw met voor- en achtertopgevelfront (XVII A), de voorgevel thans gecement, alsook het ondergedeelte van den achtergevel; achtertopgevel van baksteen met natuursteenen (dicht gemetselde) kruisvensters met baksteenen segmentvormige ontlastingsbogen; de gevel met kwartronde en S-vormige, door rollagen gedekte kanten. Inwendig geheel verbouwd, waardoor overblijfselen eener oude kapelinrichting (1635) verdwenen.

17-18. Putstraat 29. Zijdelingsche trapjesgevel met natuursteenen dekstukken en blokjes en met duivegaten; de eenvoudige voorgevel (XVIII) gemoderniseerd. - Nr. 42. Smal geveltje (± 1600, thans gecement) met sierlijke ankers; moderne winkelpui.

19. Steenweg 1. Onversierd baksteenen hoekhuis (gewit); topgevel met vlechtingen; ankers; gevelsteen: 1667.

D. Achttiende eeuw.

20. Markt A 439 (oude nummering). Baksteenen huis (XVIII B; thans gecement) met hardsteenen vensteromramingen; volutengevel met sierknoppen in vaasvorm; (achter) hofafsluitmuur met gevelpoortje tusschen twee pijlers met knoppen.

21. Marktstraat, hoek Plackstraat 21. Eenvoudig huis met hof; ankerjaartal 1749.

22. Plackstraat 5. (Gewitte en geverfde) baksteenen gevel (XVIII); hardsteenen paneelborstwering; hardsteenen vensteromramingen; overblijfselen van betimmeringen Lodewijk XV en Lodewijk XVI; moerbalkzoldering.

[p. 439]

E. Details en fragmenten.

23. Greusenstraat 11. Met glas-in-lood bezette bovenramen.

24-25. Hefstraat 22. Eenvoudig hoekhuis met ankerjaartal 1790. - Nr. A 522. Schoorsteen met Lodewijk XVI bovenboezem met stucversiering, wandkasten (XVIII).

26-28. Limbrichterstraat A 446. Steen met chronogram (1772). - Nr. 28. Houten beeld van den H. Nicolaas (XVIII a?). - Nr. 54. Deur met houten bovenlicht Lodewijk XV-XVI, zijpoort met sierknoppen Lodewijk XVI in vaasvorm.

29-31. Markt 5. Drie gesmede ijzeren raamhekjes Lodewijk XVI, gesmeed ijzeren pirons (XVIII). - Nr. 33. Geprofileerde hardsteenen deuromlijsting, met, op het kalf cartouche Lodewijk XV en 1765. - Nr. 34. Wit marmeren schoorsteenmantel (XVIII A).

32. Misboekstraat 1. Koperen deurklopper (XVIII) als dolfijn); bovenlicht Lodewijk XVI.

33. Oude Marktstraat 8. Eenvoudig ijzeren balconhek (XIX a b), houten bovenlicht met monogram (XIX a b).

34-37. Paardestraat 5. Houten bovenlicht (XVIII d). - Nr. 8. Zijgevel met ankerjaartal 1727. - Nr. 11. Winkelfront (XIX A). - Nr. 13. Houten dorpel (1787).

38. Paradijsstraat 2. Deur Lodewijk XV in kozijn met kalf Lodewijk XVI.

39. Plackstraat 3, Hofgevel met vlechtingen en duivegaten en gevelsteen vroeg-Lodewijk XV.

40-49. Putstraat 1. Windvaan: 1757. - Nr. 4, Gevelsteen met hert en het jaartal 1645, marmeren schoorsteenmantel (XVIII A). - Nr. 6. Dorpels op consoles Lodewijk XVI. - Nr. 17. Ankerjaartal 1687 en vierkant venster bezet met houten balusters. - Nr. 23. Ankerjaartal 1680. - Nrs. 25-27. Fries met laurierslingers en rosetten (XVIII B), deur Lodewijk XV-XVI. - Nr. 30. Oud achterhuis (1768) waarop windvaan op versierden stang. - Nr. 38. Ankerjaartal 1682.

[p. 440]

- Nr. 47. Vergulde stierekop. - Nr. 52. Inrijpoort met sluitsteen Lodewijk XVI.

50. Molenbeek 4. watermolen met woonhuis, gebouwd in 1738 tijdens Karel Philippus, hertog van Gulik, in 1890 verbouwd en uitgebreid; gevelsteen met chronogram: 1738; ankerjaartal 1738.

Stadbroek.

c. Aan den weg naar Sittard: kruis met houten beeld (XVII B).

g. De oude Stadbroeker watermolen is geheel veranderd en vergroot.

Waterslei.

g 1. Van het huis watersley, opgenomen in het omstreeks 1895 gebouwde Collegium Seraphicum der paters Franciscanen, bestaat alleen de overbouwde baksteenen voorgevel (1752), twee verdiepingen hoog, negen vensters breed, door zes hardsteenen blokpilasters in vijf vakken verdeeld; vensters met hardsteenen omramingen; hardsteenen ingang met fronton, waarboven een hardsteenen alliantie-wapen en een jachtvoorstelling omgeven door ornament Lodewijk XV. Op de parkpijlers versieringen in vaasvorm (XVIII).

2. hoeve watersleyhof, eenvoudig baksteenen gebouw (XVIII).