Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst. Deel III. De provincie Zuidholland

[p. 275]

Oegstgeest.

Leidsche buurt.

Het moderne raadhuis bewaart eenige foltertuigen (± 1800) en in de Raadzaal een schilderij: Justitia (XVII c), vermoedelijk door A. van den Tempel.

Oegstgeest.

Een hier gevonden doodkist van tufsteenblokken is in het Stedelijk museum te Leiden.

De ned. herv. kerk is na 1574 en tot 1666 opgetrokken op de fundamenten en ondermuren eener in 1574 verwoeste (H. Willebrord). De toren en de aangrenzende 5/8 gesloten doopkapel zijn in 1825 afgebroken. De kerk is gebouwd van baksteen met enkele tufsteenmoppen in den noordwand en heeft een grondplan in den vorm van een Grieksch kruis. Eenbeukig schip met rechtgesloten choor en dwarspand. Op de viering een torentje. Inwendig: een houten tongewelf, in het schip, doorsneden door de tongewelven van het transept. De kerk bezit:

Preekstoel (1663) met koperen lezenaar (XVII B).

Gesneden heerenbank (1689) met overhuiving.

Orgel met borstwering (midden XVII).

Drie koperen bolkronen (1662).

Gebrandschilderd glas met wapens en de jaartallen 1596, 1640, 1672, 1696, 16.., 1763 en 1764.

Fragmenten van geschilderde glazen (XVII) in het choor.

Zerken (1603, 1610, 1674, 1677).

Twee gegraveerde zilveren bekers (1708),

In den kerkhofmuur bij den ingang twee steentjes met: 1777.

De moderne r.k. kerk van den H. Willibrordus bezit:

[p. 276]

Gesneden houten altaar (± 1800).

Marmeren communiebank (uit de Matthias-kerk te Warmond) met beelden en bas-reliefs, op het rechtsche beeld den naam Jan Gillis en op het zijstuk R.F. Christian(?) inv. et fec. 1775.

Mariabeeld op maansikkel en slang (± 1750).

Het voormalig buitenverblijf van Mgr. van Wijckerslooth, bisschop van Curium, thans eigendom van het R.K. Seminarie der Nederlandsche Missiën, en onbewoond, is een architectonisch onbelangrijk gebouw (XVIII d). Het bevat:

Kamer met behang goud-op-wit, Eerste Keizerrijk.

Bronzen hanglampen, Eerste Keizerrijk.

Verschillende geborduurde kazuifels en voorzetsels (XVIII d).

Gipsen beeld van den H. Willibrordus (XVIII).

In het r.k. gesticht duinzicht:

Verguld zilveren, gedreven monstrans (1561).

Verguld zilveren, gedreven kelk (1646 of 1670).

Zilveren altaarkandelaars (XVIII c).

Zilveren kandelaars, Eerste Keizerrijk.

Ivoren medaillon met diamanten ingelegd (± 1800).

Op een zolder: Twee ingelegde wortelhouten tafeltjes, Lodewijk XV.

Copie naar Jordaens, Aanbidding der Koningen.

Een gegraveerd zilveren bord (1613) met jachtvoorstellingen, van dit gesticht afkomstig, bevindt zich thans in het Stedelijk museum te Leiden, in bruikleen van den heer J.A. Frederiks te 's-Gravenhage.

In het dorp, een oprijhek (XVII d) met wapens van het voormalig buitengoed d'hoogen boom en een gedenkzuil voor den bewoner, Daniël Wyttenbach (1820).

[p. 277]

Twee, uit het voormalig klooster mariënpoel (verwoest 1575) afkomstige altaarstukken (± 1508 en 1526) door Cornelis Engebrechtsz., bevinden zich thans in het Stedelijk museum te Leiden.

Poelgeest.

Het slot Oud-Poelgeest, ook Arentsteyn en Aardesteyn geheeten, is ± 1669 opgetrokken, op de fundamenten van het vorige slot (vervallen XVI B). De gracht aan de voorzijde is XIX a gedempt. Inwendig vernieuwd XVIII c en XIX A. Voorgevel met teruggebouwd middenstuk, waarvoor bordes. Achtergevel met uitspringend middenstuk geflankeerd door twee vierkante torens, overgaand in achtkant, bekroond door peervormige spits (XVIII). Oprijhek met steenen posten, Lodewijk XV. Inwendig; zaal (± 1800) met wit marmeren schoorsteen. Eetkamer met versiering (XIX b). Wapenborden (XVIII).

Op een put, een steen met: 1550.

Vijfhuizen.

Het kasteel Endegeest, thans in gebruik als administratiebureau van het krankzinnigengesticht, is een gebouw van ± 1740. Achthoekig bordes, waarop voetstukken van beelden. Middentravee met palmetvormige bekroning en voluten. De achtergevel is geflankeerd door twee achtkante torens, waarop open koepeltjes met een open peervormige bekroning. De twee schoorsteenen dragen ijzeren versieringen. Klassiek poortgebouw, met open galerijen aan weerszijden der poort. De gracht, die het geheele gebouw omgaf, is thans vóór de poort gedempt. Inwendig: Regentenkamer met kassetten-zoldering en gobelin (± 1740).

Een schoorsteen met schoorsteenstuk (midden XVII) door J. van der Stoffe, uit dit huis afkomstig, is thans in het

[p. 278]

Stedelijk museum te Leiden; twee gobelins bevinden zich thans in het Raadhuis aldaar.

Op het slotplein een driehoekige kolom, gebeeldhouwd, en gemerkt: B.S.F.A. 1725.

Eene boerderij aan den Leidschen straatweg heeft een steen met: 1647.