Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst. Deel III. De provincie Zuidholland

Nieuwe-Tonge.

Battenoord.

Sluis met stichtingssteen (1798).

Nieuwe-Tonge.

In den gevel van het raadhuis (1776, gedeeltelijk vernieuwd 1830) een groot hardsteenen Justitia-beeld (1776). In de gang een kastje met beugel voor geeselpaal en boeien.

De ned. herv. kerk (H. Maagd) is een baksteenbouw (XVI a). Zij bestaat uit een eenbeukig schip (inwendig vernieuwd ± 1831); een dwarspand; een 5/10 gesloten choor (in 1723 gedeeltelijk afgebrand); en een westtoren, ten zuiden waarvan een doopkapel, waarin sporen van een piscina, en van een gedichten toegang naar de kerk. Aan den noordkant van het schip een toegang met omlijsting (1777). Inwendig een houten gewelf (± 1831), waarin nog één oude balkneut met druifversiering. Het choor is na 1723 van een vlakke zoldering voorzien. De toren, in 1906 met gele steen bijgewerkt, bevat den aanzet van een steenen stergewelf. Kerkpoort met twee zandsteenen posten, Lodewijk XV, in 1842 hierheen overgebracht van het buiten Langendam onder Sommelsdijk. De kerk bezit:

Piscina, thans gedicht, in de choorsluiting.

Doopbekkenhouder (stijl XVII).

Predikantslezenaar op arm, Lodewijk XIV; voorlezerslezenaar (1817).

Zerken van 1529, 1530, XVI en 1808.

Klok (gebarsten), gegoten in 1657 door Jan Parijs.

[p. 263]

Twee gegraveerde zilveren bekers (1674), op een waarvan een jachttooneel, twee dito (1766).

Zilveren blad met opschrift (1747); dito schotel en borden.

Twee tinnen kannen, en een tinnen collectebus, Lodewijk XVI.

De boerderij A 43 heeft een baksteenen gevel met vlechtingen, ankers en een gevelsteen (1651). Inwendig: paars schoorsteentegeltableau (XVIII c).

Molen met stichtingssteen 1768.