Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst. Deel III. De provincie Zuidholland

Koudekerk.

In het moderne raadhuis, een schoorsteen Lodewijk XIV, een diefijzer en voetboeien.

De ned. herv. kerk (H.H. Nicolaas en Willibrordus) is een baksteenbouw (XVI a, in 1844 gerestaureerd). Zij bestaat uit een driebeukig schip met dwarspand, een 5/10 gesloten choor met aan den noordkant uitgebouwde rechthoekige kapel met toegangspoortje (1603), en een ingebouwden toren (XV) met afgeknotte spits. Aan den zuidkant is tegen het choor een consistoriekamer en tegen het schip een portaal aangebouwd (beide XVIII d). Op de viering, open dakruiter. De zijbeukmuren bestaan uit een rij geveltjes. Inwendig: zuilen en houten tongewelven; in de zijbeuken met steekkappen naar de vensters; het choor is van het schip gescheiden door een met snijwerk versierde afsluiting (1678). De kerk bezit:

Preekstoel (1765) door G. Schotsma, met houten lezenaar, Lodewijk XV.

Koperen voorlezerslezenaar (XVII d) met twee dubbele luchters van verminkte kroonarmen (XVII).

Vier verminkte koperen kroontjes (± 1700).

Eenvoudig doophek (XVIII).

Zilveren doopbekken (1767) door J.C. Boekelman te Amsterdam.

Eenvoudig orgel (XVIII c).

Eenvoudige heerenbank (XVIII c) met wapen.

[p. 185]

Een zerk (XIII d) met verminkte ridderfiguur, en verschillende zerken met wapens (o.a. voor Gerrit van Poelgeest, XVI c, voorts 1607, 1646 en 1778).

Rouwbord (1717, hersteld in 1913), gezangborden (1693) en onbelangrijke tekstborden (1786).

In de consistoriekamer, schoorsteen (± 1760) en schilderij (± 1785): gezicht op de kerk, door J. Montée.

Avondmaalzilver: vier gegraveerde zilveren bekers (1679), twee dito kannen (± 1773), twee offerbussen (1787), een zilveren blad, een schotel en twee borden (± 1747).

Klok, gegoten in 1724 te Amsterdam door Jan Albert de Grave.

Van het kasteel Poelgeest, in 1326 vermeld, ± 1437 en in 1692 herbouwd, is, bij de boerderij van dien naam, nog de ruïne over van een der poorttorentjes (XVII), achtkant, waaraan basement van een der poortpilasters. Inwendig: gemetseld straalgewelf op ribben. In den voorgevel der boerderij, wapensteen (XVII d), afkomstig van den hoofdingang van Poelgeest.

Een huis in het dorp heeft een gevel (1614) met gebeeldhouwd fries, door verven verminkt opschrift, en fraaie ankers.

Een pakhuis heeft eenen ouden gevel (1648) met ankers; een ander huis topgevel met ankers, die het jaartal 1757 vormen.

Aan den Lagen Rijndijk, heeft het huis A 44 een met snijwerk versierde deuromlijsting met bovenlicht (± 1740); in het huis A 76 een geheel met paarse tegels bekleede schoorsteen (± 1780).

De boerderij Welgelegen heeft baksteen-mozaiek (XVII).