Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst. Deel VI. De provincie Zeeland

Nisse.

c. Pomp Lod. XVI (± 1750).

e. 1. De ned. herv. kerk (O.L. Vrouwe) is een baksteenen gebouw in den vorm eener kruiskerk, bestaande uit een schip (XV a), een lagen zuidarm (XVI A) en een nog lageren noordarm (± 1600), een koor (XV) en een westtoren (midden-XV). Gerestaureerd door H.v.d. Kloot Meyburg in 1921, het

[p. 191]

schilderwerk door J. Por. Het schip heeft vier traveeën met smalle spitsboogvensters en een rond-venster en heeft ingangen in tweede travee N. en Z.-zijde. Het schip is overdekt door een spits houten tongewelf met geschilderde geprofileerde ribben en rozetten en rust op gebeeldhouwde draagsteenen.

De kleine en lage zijarmen zijn door groote spitsbogen met het schip verbonden; de noordarm is lichter van muurwerk en kleiner dan de zuidarm en is thans tot consistoriekamer ingericht, met moderne vensters; de zuidarm, waaronder later eene grafkelder is aangebracht, heeft nog de oude geprofileerde ribben en een spitsboogvenster.

Het koor heeft drie traveeën en eene 5/10-sluiting en is door een koorboog van het schip gescheiden. Het spitsbogige houten tongewelf heeft geschilderde geprofileerde ribben en rozetten met apostelkoppen en wapen van Van Borssele en een sluitstuk met de Kroning van Maria. Het rust op muurstijlen met twaalf apostelbeelden. Spitsboognis in den oost (binnen) muur. Binnen het koor zijn de fundamenten van het met grooter formaat steen gebouwde oude koor teruggevonden.

De toren is vrijstaand en heeft vier geledingen met nissen en galmgaten, hoekbeeren, een achtkanten traptoren met steenen wenteltrap in den N.W. beer, en eene achtkante spits. Oude deur.

In den toren aanzet van een kruisgewelf en gedenksteen (1805) van de herstelling, waarbij de hoektorentjes verwijderd zijn. Tegen koor en zuidarm aangebouwde sacristie met twee kruisgewelven en piscine. Oud ijzeren kruis. De kerk bezit:

Houten afsluiting van den noordarm met gothisch paneelwerk en balusters (1520 à 1530).

Houten afsluiting van den zuidarm met balusters (XVII A).

Koorhek XVII A.

Preekstoel (1679) met gesneden trapleuning en wapen Van der Nisse.

[p. 192]

Doophek met bank (XVII b).

Muurschildering (H. Christophorus, midden-XV) tegen den noordwand van het schip en beschildering van een triomfboog met Maria Verkondiging en wapens (XV).

Twee koperen lezenaars (XVII d), waarvan een met het dorpswapen.

In de sacristie gesneden houten versiering van het vroegere orgel (XVIII b) met de wapens van Spijker en Van der Nisse.

Bank met gothisch paneelwerk en vier beeldjes (XVI A).

Bank met snijwerk (± 1680).

Zerken met de vier evangelisten in de hoeken (1494, 1528) en zerken (XVI b en c), waarbij die van Meester Cornelis Jansoen medicijn (1550) met waterglas tusschen schaar en mes, en eene (XVI a) met klok aan een balk, zerk van Geeraert van der Nisse (1604) en Andrea van Oostende (1607) met vier kwartieren en alliantiewapen (deels uitgesleten), eenvoudige zerken (1638, XVIII c en XVII a). Oudste zerk: 1494.

Kleine gebrandschilderde wapenglazen (XVII A): Borssele en Nisse.

Koperen kroon, tweemaal acht-lichts (XVII B).

Geschilderd tekstbord (XVII A) boven de afsluiting van den noordarm, waarschijnlijk afkomstig uit Goes.

Twee psalmbordjes (± 1700).

Twee zilveren bekers (1659) met gegraveerde afbeelding der kerk. Keur: leeuw.

Zilveren schaal met twee gegraveerde wapens van Mr. Gillis van der Nisse en Clara van Borssele van der Hooge (XVII c).

Twee klokken, een gegoten door Johannes Burgerhuys (1674) en een met twee wapens door Alexius en Petrus Petit (1763).

g. Hekposten van het huis te Nisse met twee wapens en potten (± 1760).