Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst. Deel VI. De provincie Zeeland

Kapelle.

Biezelingen.

e. de ned. herv. kerk, die eerst kloosterkerk der Jonkvrouwen van Jerusalem was en sinds 1529 parochiekerk, is thans vervangen door een modern gebouw (1908). De kerk bezit:

Eikenhouten preekstoel met boogpaneelen (XVII B).

Eenvoudig doophek (XVII B).

Tien koperen blakers (XVIII).

Zerken (in den toren en op het kerkhof) met wapen of merken en symbolen der evangelisten (1508, 1537, 1550, 1556, 1562, 1570, 1538 met gegraveerden man met zwaard, 1548 met gegraveerden man en vrouw, 1557 met Paaschlam, 1569 met beelden van Jozef en Maria).

In het dorp fragmenten van zerken (1531 en 1537) en op de Hoeve Kloosterhof eene zerk (1559) met wapen.

Twee zilveren bekers (1710), geschenk van de wed. van Ds. Stersius. Keuren: Middelburg - T en bol met kruis.

Zilveren doopbekken (XIX A).

Klok met gothisch opschrift (XVI A) en klokje: Sancta Barbara.

Op de hoeve Kloosterhof: koperen haan van den toren te Eversdijk.

[p. 94]

Kapelle.

d. Het schuttersgilde bezit:

Vier schildjes met gegraveerd opschrift (1609).

e. De ned. herv. kerk (H. Maagd), XIII B, eerst kapel van Dijkwel, kapittelkerk sinds 1503, het schip herbouwd XV B, met toren van 1427. Het koor is XIX d gerestaureerd door Hanning en het schip door J. Verheul.

Baksteenen gebouw met bergsteen voor de bekleeding der steunbeeren, bestaande uit een schip van vijf traveeën met zijbeuken, waarvan de zuidelijke langs den westtoren is doorgetrokken (XV B), koor van drie traveeën met 5/10-sluiting (XIII B), buiten den noordbeuk uitspringend noordelijk bijkoor, met 3/8-sluiting (XV d), kapel aan den noordbeuk tegen het koor (XV B), later aangebouwde consistoriekamer en aangebouwd portaal aan de zuidzijde (midden-XVII).

Langs de zijbeuken en de verlenging hiervan aan de zuidzijde naast den toren is een waterlijst aangebracht ter hoogte van de geboorte der spitsbogen van de vensters, die om deze vensters en om den spitsboog boven den ingang doorloopt en bij de geboorte der bogen en in den top hiervan met kopjes is versierd. Een tweede waterlijst loopt order de vensters.

In het noordkoor hooge spitsboogvensters en in de sluiting van het hoofdkoor smalle vensters, omsloten in vierkante lijsten.

Ingang in den zuidbeuk en gedichte ingang in de derde travee van den noordbeuk. In met noordkeer een ingang in de westzijde. Het koor dient thans tot gymnastieklokaal.

De aan de zuidzijde ingebouwde toren heeft twee geledingen en hoekbeeren met vier versnijdingen. Een zwaar geprofileerde spitsboognis, met banden van bergsteen, omvat den ingang met korfboog en een en twee lichtopeningen. Boven den ingang een band met vier namen, waarschijnlijk van de kerkmeesters tijdens den bouw, en in den korfboog een steen met het jaartal

[p. 95]

1427. Boven den band een sokkel voor een verdwenen beeld. In de tweede geleding galmgaten.

De toren wordt bekroond door een zandsteenen boogfries met driepasvulling, waarboven eene gemetselde balustrade met vier hoektorens. Achtkante natuursteenen spits en achtkante steenen spitsjes boven de hoektorens.

Tegen den toren is aan de Z.-O.-zijde een ronde, van binnen vierkante traptoren aangebouwd.

Gesmeed-ijzeren kruisen op de spits, op de spitsen der hoektorens en op de sluitingen der twee koren.

Naast den toren aan de westzijde een ingang, waarboven een dichtgemetseld deurtje

Inwendig. Schip en zijbeuken zijn gescheiden door spitsbogen, rustende op kolommen met kapiteelen met dubbelen bladrand en met achtkantig basement en op een halve kolom met draagsteen aan de torenzijde. In den muur boven de spitsbogen is een lijst met roosjes aangebracht.

Het schip is overdekt door een houten tongewelf en de zijbeuken door halve tongewelven, die in het schip rusten op kolonetten met kopje als draagsteen en in de beuken op houten stutten met gesneden houten heiligenbeelden, welke ook zijn aangebracht in het schip tegen den triumfboog.

In den bijbouw langs den toren, ter lengte van twee traveeën, is de oostelijke travee overdekt door een steenen kruisgewelf met draagsteentjes met wapens onder de ribben; in de westelijke ontbreekt het gewelf en bleven de spanten in het gezicht.

Hoofdkoor en bijkoor zijn thans van de kerk afgescheiden, het hoofdkoor door een houten schot en het bijkoor door een muur. Zij zijn onderling gescheiden door twee spitsbogen op een kolom met dubbel bladkapiteel, een muurkolom op de scheiding der sluitingen en een pijler met twee halve kolommen op de scheiding van schip en hoofdkoor.

In het hoofdkoor zijn alleen vensters in de sluiting met in

[p. 96]

de hoeken kolonnetten met gefigureerde draagsteentjes, welke ook aangebracht zijn tegen den zuidmuur en deze in twee traveeën verdeelen. Aan den bovenrand van den muur is een spitsboogfries met driepasvulling aangebracht en in den ondermuur vakken met drie of vier spitsboognisjes, verdeeld door kolonnetten met bewerkte baksteenen kapiteeltjes.

In het bijkoor zijn, behalve de hoofdvensters, gedichte vensters in den westmuur, die thans gedeeltelijk door de zijkapel worden bedekt en bewijzen, dat deze kapel later is aangebouwd. In den toren een steenen kruisgewelf op draagsteentjes. De kerk bezit:

Eikenhouten hek voor de kapel (midden-XVII).

Eikenhouten preekstoel met boogpaneelen (midden-XVII), rustende op eene caryatide (XVII a).

Eikenhouten doophek (midden-XVII).

Eikenhouten kanunnikenbank met gothische paneelen (XVI a). De koppen op de zijleuningen zijn meerendeels afgesneden.

Eikenhouten heerenbank (1641).

Graftombe van Jhr. Philibert van Tuyll van Serooskerke (± 1639) en Anne van Heer Jansdam (± 1643) met deksteen, waarop hunne levensgroote liggende beelden en zestien kwartieren, in 1878 gerestaureerd door J. den Hollander te Middelburg.

Gegraveerde zerken, meest met de vier evangelisten in de hoeken, thans tegen de zijmuren opgesteld en deels door de kanunnikenbank bedekt: 1466 ridder en edelvrouw met wapens in de hoeken, 1469, 1524, 1525, 1527, 1536 met vrouwenbeeld, 1489 met schip, 1504 met engel, 1507 met priesterbeeld, 1507 en 1517 met engel en wapenschild, 1513 met engel met kandelaar en kaars, 1517 met mansbeeld, 1520 met vrouw in bloementuin, 1520 met mansbeeld met kruis, 1524 met man met zwaard en aambeeld, 1524, 1534 met mansbeeld, 1527 (en 1504) met man en vrouw, 1529 met priester met kelk en merk, 1531 (en 15..)

[p. 97]

met twee mannen en kelk, 1540 met priester met kelk, 1550 met oude vrouw, 1520 met kelk, 1454 met bijl (zonder de evangelisten), 1481 (?) zerk met boom en weversspoel; zerken met wapen of merk: 1471, 1491, 1494, 1512, 1515 (hakmes, mes en zool) en 1515, 1523 zerk met moet van verdwenen koperen plaat en met vier evangelisten, 1624 gebeeldhouwde zerk met afgehakt wapen en emblemen, zerkje XVI A (15.9) in het koor.

Gesneden houten heiligenbeelden onder de gewelven (zieboven).

Muurschildering, cartouche (XVII A) tegen den oostwand van het schip.

Fragmenten van geschilderd glas met de wapens van Cats en Wassenaer (1628) in het koor.

Drie koperen kronen, tweemaal zes-lichts (XVII), waarvan een met adelaar, en een XVIII.

Grootendeels vernieuwd wapenbord van Pieter van Tuyll van Serooskerke met zestien kwartieren met gesneden fronton (1658).

Twee gladde zilveren avondmaalbekers met gegraveerd wapen (XVII?)

Vier klokken met vier medaillons, in 1527 gegoten door Peter Waghevens.

Uurwerk (XVII).