Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst. Deel VI. De provincie Zeeland

IJzendijke.

d. Wereldlijke openbare gebouwen.

1. Raadhuis, Markt D 330. In 1812 raadhuis, thans particuliere woning, met vierkant houten torentje met windvaan en dakvenster met looden piron. Inwendig schoorsteen met stucwerk met wapen (XIX a).

e. Kerkelijke gebouwen.

1. De ned. herv. kerk is, op de plaats van de reeds in 1046 vermelde en na den stormvloed van 1377 verplaatste kapel, in 1612 als achtkant gebouwd en later (XVII B) vergroot tot een baksteenen gebouw van drie traveeën met sluiting door drie zijden van den achthoek aan beide einden. Consistoriekamer aan de westzijde aangebouwd. Bergsteenen geprofileerde deuromlijsting met korfboog (mogelijk afkomstig van eene vroegere kerk), waarop het jaartal 1612. Geribde deuren. Geprofileerde spitsboogvensters. Steunbeeren met drie versnij-

[p. 89]

dingen. Rondloopende waterlijst en plint. Spits toeloopend achtkant dak met hiertegen aansluitend zadeldak over het bijgebouwde gedeelte. Op het achtkant een achtkante houten toren van twee geledingen met peer, kruis en windvaan. Inwendig balkzoldering met als consoles achter stucwerk (XIX a) verborgen karbeelen. Het kerkhof is ommuurd. De kerk bezit:

Eikenhouten preekstoel (XVIII a).

Doophek (XIX a).

Orgel door J. de Voldere (1815) met orgelgalerij (XIX a).

Verschillende zerken met wapens (XVII en XVIII) o.a.: 1640, 1646 en 1652 met engel met lint en wapen met vier kwartieren.

Twee koperen kronen tweemaal acht-lichts (± 1700) en een modern (1912).

Gebrandschilderd glas met stadswapen en lofwerk (1658, gerestaureerd XX a door het atelier Cuijpers te Roermond).

Memoriebord (1623), mislukte aanslag op IJzendijke.

Tien gebodenbord (1620) met de wapens van Holland, Oranje en IJzendijke en spreukbord (1620).

Vier zilveren bekers (XVIII c). Keuren: Middelburg, Z en LvG boven drie sterren.

Zilveren gegraveerden schotel en twee borden met de wapens van J. Christiaens en Sara Allaert, 1762. Keuren: Middelburg, Z en P boven: PRIE.

Twee zilveren kannen en een offerbus (XVIIId). Keur: Rotterdam en onduidelijke keuren.

Zilveren gedreven doopbekken (1829) stijl Lod. XVI, legaat van P. de Vreede. Keuren: D.v.P. en liggende leeuw.

Klok, in 1619 gegoten door Michael Burgerhuijs.

Klein klokje (XVII a) bij de consistoriekamer door M(ichiel) B(urgerhuijs).

In de consistoriekamer een eikenhouten tafel (XVII A) en calques naar teekeningen van den oorspronkelijken bouw (XVII).

[p. 90]

2. De r.k. kerk (O.L. Vr. Hemelvaart), bezit:

Marmeren wijwaterbakje (XVIII B).

g. Particuliere gebouwen.

1.	Landpoortstraat D 317. Afgeschuinde (vroeger trap-) gevel (1625) met kopje in den top. Het jaartal is geschilderd. Op de eerste verdieping togen met uitgemetselde hoek- en sluitsteenen. Raamomlijstingen en banden in andere baksteenen dan in den overigen gevel. Gesausd. Klopper en hek (XVIII d).
2.	Hoogstraat D 162. Trapgevel (1643) met jaarankers. Gesausd.
3.	Markt D 325. Tuitgevel (XVII A) met tandlijst onder den top. Boven de raamkozijnen korfbogen en halfronde bogen waarin twee ontlastingsboogjes. Gevelsteen met cartouche, waarin stadswapen boven eene roos; tien fraaie ankers en elf staafankers in den zijgevel.
4.	Markt D 262. Gevel (XVII A) met togen boven de raamkozijnen. Zij-trapgevel; vijf ankers.
5.	Markt D 265. Tuitgevel, vroeger trapgevel (XVII A) met toppilaster op een draagkopje, twaalf ankers.
6.	Markt D 331. Trapgevel (XVII A).

Fragmenten van buitenarchitectuur.

1.	Landpoortstraat D 318. Gevelsteen, cartouche met jaartal (1626). Vijf fraaie ankers.
2.	Hoogstraat D 163. Gevelsteen: in den zwarten leeuw (1657): zittende leeuw tusschen vettewarierswaren.
3.	Ankers: Beursstraat D 152 (vier lelie- en een harpanker (XVII B); Nassaustraat D 136, drie ankers (XVII b); Markt D 156, drie fraaie ankers (XVII A); Markt D 339, vijf ankers (XVII c); Walstraat D 120, tien ankers (XVII B).

[p. 91]

4.	Windvaan, ruiter op steigerend paard (XVIII), Hoogstraat D 187.
5.	Stoepbanken en hardsteenen zijstukken (XVII b): D 144, Landpoortstraat D 323 en D 324.

Houten standaardmolen (XVII B).

Steenen molen (1847).