Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst. Deel II. De provincie Drente

Diever.

a. Voorhistorische, Germaansche enz. monumenten.

Een hunebed ten N.-O. van Diever, aan den weg naar Smilde.

Grafheuvels (Germaansch).

[p. 11]

Voorwerpen, gevonden in of bij Berkenheuvel en Diever, zijn thans in het museum te Assen.

Diever.

De ned. herv. kerk (H. Pancras), gedeeltelijk tuf (XII) overigens baksteen (XIV), heeft een driebeukig schip; 1611 vertimmerd, 1623 gebruikt tot legering van soldaten, 1627 door soldaten bezet. Herstellingswerken in 1656; 27 Augustus 1759 werd de toren door den bliksem getroffen en brandde het dak der kerk af, waarbij de gewelven, met uitzondering van die van den N.-beuk, instortten. Bij de herstelling van 1760 werden de ingestorte gewelven verwijderd; houten zoldering aangebracht in middenbeuk, choor en Z.-beuk; triomfboog weggebroken en de geheele kerk onder één dak gebracht. Het choord had oorspronkelijk lager steenen gewelf dan middenbeuk en is gesloten met drie zijden van een achthoek. N.-beuk, rechthoekig gesloten, had oorspronkelijk geen steenen gewelf, thans steenen kruisgewelven met ribben (XV); Z.-beuk, gesloten met drie zijden van een achthoek; had oorspronkelijk gewelf van dezelfde hoogte als dat van middenbeuk. Toren (XII) heeft koepelgewelf in het onderste gedeelte; muren aan de buitenzijden tuf, tusschenruimte met mortel en veldkeien volgegoten. Bij het bouwen van de nieuwe kerk werd de toren verhoogd en voorzien van traptoren (XIV). Na den brand is bovendeel van toren in 1760 vernieuwd. De kerk bevat:

Eiken preekstoel (XVIII c).

Twee zilveren avondmaalsbekers (1679 en 1797).

Gesmeed ijzeren houder voor doopbekken (XVII c).

Twee klokken door J. Borchhard (1764).

Uurwerk (1656).

Huis Nr. 151. Op een sierlijk gesmeed ijzeren anker ‘1760’.

Wittelte.

Schans met wildgraven verbonden, ten N.-W. van het gehucht.

Waterburcht in de kom van het gehucht.