Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst. Deel X. De provincie Noord-Brabant

[p. 363]

Waspik.

e 1. De thans ned. herv. kerk (H. Joannes Baptista) bestaat uit een driebeukig schip van vijf traveeën, een dwarspand en een als consistorie en bergplaats dienend koor van drie traveeën met 3/6-sluiting (alles XV B slecht hersteld in ± 1865 en later in 1898). Op de kruising een zeskante open dakruiter. Het schip heeft een voorgevel met in het midden twee beeren te weerszijden van den met een Tudorboog gedekten ingang in zandsteenen omlijsting, waarboven een groot venster met eens geprofileerden dagkant. Vóór dezen gevel hardsteenen pijlers met eenvoudig hek uit 1850. De zijbeuken van het schip hebben eenvoudige, tweemaal versneden, dwarspand en koor driemaal versneden beeren met zandsteenblokken. In de vierde travee aan de zuidzijde een poortje met korfboog en geprofileerde baksteenen dagkanten; aan de noordzijde een moderne ingang. In het koor hebben de dichtgemetselde vensters, in enkele waarvan sporen van baksteenen stijlen voorkomen, nog hun holgeprofileerde neggen; de derde travee heeft aan de zuidzijde een korfbogig poortje, voorts drie moderne ingangen. Inwendig: over de hoofden zijbeuken van het schip, welke door ronde zuilen worden gescheiden, stucgewelven, waarboven het oude houten gewelf nog zichtbaar is, terwijl in het koor de oude schenkels, trekbalken, muurstijlen en karbeelen gedeeltelijk bewaard bleven. De kerk bezit:

Preekstoel (± 1770) met cartouches en rijk gesneden trapleuning; hardsteenen voet met Lod. XVI motieven.

Doophek (1771 door Petrus Verhoeven, blijkens cartouche, waarboven het wapen van Holland).

Twee koperen lezenaars en doopbekkenhouder.

Orgel (1767), waarvóór de geschilderde wapens Cousebant en -Wassenaer.

[p. 364]

Twee met snijwerk versierde portalen (1767), waarboven in cartouches vier wapens van kerkmeesters.

Deur met omlijsting (± 1770) in den scheidingswand tusschen schip en koor.

Twee zwartgeverfde psalmborden (± 1770).

Avondmaalszilver: twee bekers (XVIII) met gegraveerd wapen.

Tinwerk: wijnkan, twee bekers (XVIII) en een paar kandelaars (XVIIId).

Klok, in 1774 gegoten door Alexius Petit en zijn zoon Henricus.

In de consistoriekamer een houten schoorsteen (XVIII A).

Drie wapenborden (1748, 1757, 1809) betreffende het geslacht Cousebant, langen tijd bewaard in het koetshuis naast de kerk, zijn thans overgebracht naar het museum van het Provinciaal Genootschap te 's Hertogenbosch.

2. De r.k. kerk (H. Bartholomeus), een Waterstaatskerk (1841), bezit:

Altaar, communiebank, twee biechtstoelen en preekstoel uit den tijd van den bouw.

Twee kroontjes (XIXa), tweemaal zes-lichts.

Kandelaars: twee gegoten koperen (XV) met hoogen gedraaiden voet; twee gedreven koperen (± 1500) met voet, nodus en vetvanger met zwellingen; twee tinnen (XVIIId) in zuilvorm.

Paramenten: kazuifel van modern rood fluweel, doch met oud borduurwerk (XVIa) op de kolom en het kruis, voorstellende o.s. de Geboorte, de vlucht naar Egypte, Jezus in den Tempel, de aanbidding der Koningen, het Pinksterfeest en de ontmoeting van Maria en Elisabeth, de Blijde boodschap, de verloving der H. Maagd; kelkvelum, versierd met ranken-borduurwerk, gouden pareltjes (XVI), met bursa.

[p. 365]

Klok, in 1841 gegoten door Petit en Fritsen.

g 1. Het huis B 63 (1661, volgens thans ten deele verdwenen ankers) heeft eenige Tudor- en korfbogige ontlastingsbogen en een boogtrommel boven de deur met geprofileerde deklijst, waarbinnen een barokke traceering.

2. Het boerenhuis F 8 in de buurtschap Waspik Boven heeft o.a. een gebeeldhouwden gevelsteen met wapen (geel varken in roode wei), waarboven een leeuwenmasker en waaronder cartouche met ‘niet sonder Godt anno 1609’, en op de deur, waarboven uitgekraagde boog, een fraai gesmede slotplaat (1608).

3. Het boerenhuis A 74 (XVIII) in dezelfde buurtschap heeft spaarbogen boven de vensters.