Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst. Deel X. De provincie Noord-Brabant

Rijsbergen.

a. Een in 1812 onder de buurtschap Tichelt alhier gevonden romeinsch altaar van witte kalksteen met opschrift: ‘Deae Sandraudigae cultores templi’ bevindt zich in het Rijksmuseum van Oudheden te Leiden, evenals een in 1842 gevonden bronzen bijl en een celt, welke toen werden opgegraven tegelijk met overblijfselen van een romeinsch gebouw, fragmenten van baksteenen, stucschilderwerk, ijzerwerk, aardewerk, munten, o.a. van Vespasianus en van Marcus Aurelius, fragmenten van Germaansch en Gallo-Germaansch aardewerk, waarvan het grootste deel thans in het museum van het Provinciaal Genootschap te 's Hertogenbosch wordt bewaard.

d. In het nieuwe raadhuis worden bewaard: twaalf leunstoelen (XVIII) en drie zegelstempels: één (XVIII) en twee (± 1800).

e. De r.k. kerk (H. Bavo), een gebouw van 1810, is in 1918, en de toren (XV) met aanbouwsels (XVI) in 1919 gesloopt. Het lindenhouten hoofdaltaar (XVII B) bevindt zich thans, van de verflagen ontdaan, in het Rijksmuseum te Amsterdam. De in de afgebroken kerk aanwezige schilderijen: Laatste Avondmaal (XVI B, paneel), verlossing van den H. Petrus uit den kerker (XVII B, doek) en een portret van den kardinaal van Frankenberg (± 1800, doek) moeten zich in de pastorie bevinden. De kerk bezat voorts vroeger:

Zerken voor mr. Adriaen Dul († 1530), Floris Corn. Flores († 1696) en voor den kardinaal van Frankenberg († 1804).

[p. 308]

Zilverwerk: vergulde monstrans (1763, merken: Antwerpen IH, 63) en vergulde kelk (XVII, in 1725 geschonken).

Koperwerk: doopschotel (XVII A) en een (1627); kroon (XVIIId), tweemaal zes-lichts; godslamp (XVIIId); kandelaars: gegotene: twee gothische (XV en XV of XVIa), vijf met balusterstam (XVI) en twee paar dergelijke op driehoekigen voet (XVII), twee kleine (XVII), twee gedrevene (XVII).

Paramenten: kazuifel (XVIIId), twee koorkappen (XVIIIa en XVIIIc), vaandel (XVIIIc).

Drie klokken, waarvan één in 1752 door Alexius Petit vernieuwd, één in 1828 door Petit en Fritsen gegoten en één door Andries van den (Gheyn?) gegoten.

g. Buurtschap Kaarschot. Aan den in 1897 afgebroken molen herinnert nog een gevelsteen (met wapen en: 1656) in een nieuw gebouw.

h. Het St. Sebastiaansgilde bezit een vlag met medaillon (XVII): H. Sebastiaan, wimpel (1806), een zilveren ketting met vogel (XVII of XVIII) en schilden, o.a. uit 1722, 1783 en 1789.

2. Het St. Jorisgilde heeft een vlag en wimpel (1707) en een zilveren ketting met vogel en schilden, o.a. uit 1759, 1774 en 1800.

3. Het St. Bavo- of kolveniers gilde bezit een wimpel (1841), een zilveren ketting met vogel (XVII of XVIII) en schilden, o.a. uit 1791 en XIXa.