Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst. Deel X. De provincie Noord-Brabant

Halsteren.

d. Het raadhuis, blijkens ankers in 1633 gebouwd en in 1917 in den oorspronkelijken staat teruggebracht en aan de achterzijde met een raadzaal vergroot, is een rechthoekig gebouw met zadeldak tusschen trapgevels aan de korte zijden en een terzijde uitgebouwden zeskanten traptoren; de voorgevel, waarvoor een nieuw stoepbordes (ter vervanging van een XVIII) heeft een bergsteenen waterlijst en banden. Inwendig: een nieuwe schouw met oude (?) gebeeldhouwde wangen van toetsteen en eenige moerbalken uit den tijd van den bouw; in de raadzaal een kaart (1767) van de voormalige heerlijkheid.

e 1. De voormalige r.k. kerk (H. Quirinus), 1635 (het schip), ± 1651 en in 1750 hersteld, van 1648 tot 1799 in handen der Hervormden, is thans Rijkseigendom en dient als patronaatsgebouw. Zij bestaat uit een driebeukig basilicaal schip (ver moedelijk XVc) van vier traveeën met langs den toren (benedendeel XIV, klokkekamer en spits XV B) door getrokken zijbeuken, later aangebouwde dwarsarmen (± 1500) en een lager 3/6-gesloten koor van drie traveeën met sacristie bij de aansluiting van den zuidarm (in oorsprong XIV, herbouwd blijkens een steen in 1457). Het schip heeft smalle en hooge vensters met bergsteenen neggen, en kantblokken bij de beeren van de zijbeuken; ten behoeve van den bouw der dwarspandarmen zijn de

[p. 148]

oostelijke vensters van den lichtbeuk gedicht. Van de door overhoeksche beeren met kantblokken gesteunde gevels der dwarsarmen, welke door pijnappels worden bekroond, heeft de zuidelijke nog het oorspronkelijke gedrukt-spitsbogige venster met bergsteenen omlijsting boven een ellipsvormig getoogden ingang, eveneens met geprofileerde bergsteenen kanten. Het koor en de oude sacristie vertoonen tot op ± 65 cm uit den grond, evenals het benedendeel van den toren een grooter formaat baksteen dan daarboven; het koor heeft eenvoudige spitsbogige vensters en beeren. De toren, waarvoor een steenen portaal (vermoedelijk XVII), heeft over het benedendeel aan de westzijde vlakke dubbele beeren en onder de waterlijst aan iedere zijde twee gedichte spitsbogige galmgaten; de klokkekamer is versierd met bergsteenen hoekblokken en met kantblokken om de telkens twee (flauw-spitsbogige) galmgaten; aan de oostzijde moeten van een hooger kerkdak; ingesnoerde spits. Inwendig: bergsteenen zuilen met koolbladkapiteelen, verbonden door holgeprofileerde bergsteenen spitsbogen, overigens stucgewelven (in het koor gedateerd 1809), doch in de sacristie een gemetseld ribkruisgewelf. Over de benedenruimte van den toren een gemetseld spitsbogig tongewelf.

In de kerk liggen zerken van: 1622, 1652-56, 1654-56, 1663, 1701 (twee), 1703, 1711-13, 1779-93 en 1810; in den doorgang van den toren naar den kerkzolder een fragment: 1651 H E B en: ‘Jeanneton van Asten.’

2. Dein 1912 in gebruik genomen r.k. kerk (H. Quirinus) bezit de volgende voorwerpen uit de vorige (zie e 1). Verschillende voorwerpen zijn in 1920 gevonden op het terrein der oude kerk.

Bronzen doopvont (1549, blijkens een bijbehoorende koperen plaat) op balustervoet met kinderfiguurtje op het deksel der kuip en bekroond door een St. Maartensgroepje (het beeld van den heilige nieuw).

[p. 149]

Eiken biechtstoel (XVII).

Eiken colonnade onder de orgeltribune (1643, blijkens jaartal, vermoedelijk door Jan de Nole Colyns te Antwerpen), bestaande uit vier gecanneleerde zuilen, met schelpen en festoenen in de boogzwikken.

Witgeverfd beeldje (XVII): H. Quirinus op gesneden voetstuk.

Verguld zilveren stralenmonstrans (XVIId, later, bij den aankoop in 1803 (?), gewijzigd, merken: Antwerpen, gekroonde W en zon), oorspronkelijk met cylinderglas.

Gedreven koperen schotel (XVII) met Josua en Kaleb.

Koperen altaarschel (XVI?).

Drie groote bronzen vroeg-gothische kandelaars (± 1400) op leeuwtjes en een kleine (± 1400) zonder leeuwtjes; drie kleine gegoten kandelaars (XVII), twee geslagen (XVIII) en twee zwartgeverfde houten (± 1700).

Klok, in 1653 door François Fiefvet te Antwerpen gegoten.

Bij Van der Reyen wordt een in 1920 gevonden zeer klein corpus (XV) van een kruisbeeld bewaard.

g. Een gevelsteen met het gekroonde wapen van Frederik Hendrik en: 1628, uit het bezit van een vroegeren burgemeester, bevindt zich (sinds 1904) in het Rijksmuseum voor beeldhouwkunst en kunstnijverheid te Amsterdam.