Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst. Deel X. De provincie Noord-Brabant

Bergeik.

a. Eene vrij groote verzameling Gallo-Germaansche urnen en ander vaatwerk, steenen wapenen, alsmede eenig Romeinsch aardewerk en munten, in deze gemeente gevonden, bevindt zich in het Rijksmuseum van Oud-

[p. 15]

heden te Leiden. Een steenen bijl met smallen top en eenig Gallisch en Gallo-Germaansch vaatwerk is thans in het museum van het Provinciaal Genootschap te 's-Hertogenbosch.

Het hof.

e 1. De r.k. kerk (St. Petrus banden) bestaat na de restauratie (1888-1893 door den architect C. Franssen) uit een schip met lagere zijbeuken van vijf traveeën, een ruim dwarspand (beide XVI A) en een 5/8-gesloten koor (XV A); op de kruising een open achtkante dakruiter (laatstelijk vernieuwd in 1842). Aan de noordzijde van het koor een moderne aanbouw. Ten Westen van de kerk een houten klokhuis, in 1669 gebouwd ter vervanging van den in 1650 ingestorten toren. Van het bijna geheel in baksteen opgetrokken schip zijn de twee westelijke traveeën bij den val van den toren in 1650 vernield (het schip werd toen met een rechten gevel gesloten) en eerst bij de restauratie in 1893 herbouwd. De - alleen van vensters voorziene - tweede en vierde travee van den hoofd- en den noorderbeuk eindigen in trapgeveltjes; de zuiderbeuk, van baksteen met banden van tuf, heeft vensters in alle traveeën en wordt gedekt door een lessenaardak. De toppen der gevels van het geheel baksteenen dwarspand, met rijk gedetailleerde steunbeeren, zijn bezet met pinakels; boven de vensters versierde spitsboognissen met nieuwe beeldjes. In den zuidwand van den zuiderdwarsarm een dichtgemetselde, met een Tudorboog overtoogde ingang. Het koor, van baksteen met tufsteenen banden, heeft eenvoudige beeren; aan de noordzijde een veelhoekige, bij de restauratie twee meter verhoogde, traptoren. Inwendig is het oorspronkelijke steenen koorgewelf in 1855 door een stucplafond vervangen, bij de restauratie is echter eene

[p. 16]

nieuwe overwelving aangebracht; in dwarspand en schip houten tongewelven, in het laatste met steekkappen boven de vensters. Het schip en de zijbeuken worden gescheiden door zuilen met onversierde kapiteelen. De kerk bezit:

Houten triomfkruis met te weerszijde de levensgroote beelden van de H. Maagd en den H. Johannes (XV).

Koorkap (XVIII B).

Klok, in 1367 gegoten door Jacobus de Helmond.

2. De ned. herv. kerk, gesticht in 1812, herbouwd in 1857, is een eenvoudig baksteenen gebouw, in plattegrond een langwerpig achtkant, met pilasters als beeren, spitsboogramen en torentje op het dak. Zij bezit:

Eiken preekstoel (XVII) met eenig snijwerk en nieuw onderstuk, thans geverfd.

Orgel (± 1800).

Klok, in 1626 gegoten, afkomstig van het kasteel Helmond.

g. Molenstraat A 148. Halfgesloten standaardmolen: voorkant en dak gedeeltelijk nog met eiken schaliën gedekt, met dakluifel boven het luiwerk.

2. Molen. Hooge steenen bovenkruier, op een belt gelegen.

h 1. De schutterij van St. Joris bezit een grooten zilveren vogel (1712) en platen uit 1766, 1770, 1773 (ornament Lodewijk XV), 1789, 1797, 1814, 1829 en 1846 (Antwerpsche keur).

2. De schutterij van het H. Sacrament bezit: een zilveren vogel (XVIII?) en platen uit 1820, 1828, 1838, 1842 en 1846.

[p. 17]

Het Loo.

e. De moderne r.k. kerk (H. Petrus Banden) bezit:

Twee koperen collecteschalen (XVIII) in stoofvorm.

Twee kleine koperen kandelaars (± 1700).

Tinnen bord met eierrand (XVIII).

Weebosch.

g. Standaardmolen, hierheen overgebracht uit de omgeving van Antwerpen.