Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst. Deel IV. De provincie Gelderland

Wageningen.

a.

In deze gemeente gevonden voorhistorische enz. voorwerpen worden bewaard in het Rijksmuseum van Oudheden te Leiden.

[p. 197]

b. Verdedigingswerken.

Aan de oostzijde der gemeente kelders en muurfragmenten van het voormalige kasteel (XVI a, geslecht XVIII a).

c. Pompen.

Bergstraat. Hardsteenen pomp met bronzen spuwers en opschrift: 1724.

d. Burgerlijke openbare gebouwen.

Het Raadhuis, in 1698 opgetrokken op de grondslagen van het oude Schuttershuis, in 1862 herbouwd, draagt in den gevel het jaartal 1698 en heeft hiervoor een hardsteenen trap (vernieuwd in 1890).

e. Kerkelijke gebouwen.

1. De ned. herv. kerk (H. Johannes de Dooper), reeds in 1380 vermeld, is een baksteenen kruiskerk, bestaande uit een schip (XIII B, de twee oosttraveeën en de vloer in 1860 verhoogd) met een noordbeuk (XIV d of XV a) en een modernen zuidbeuk; een dwarspand (XV d); een 5/8-gesloten choor (XV d, kap vernieuwd in 1861); en eenen ingebouwden toren (XII d, verhoogd XIV en XIX), waarvan het onderste deel als kosterswoning gebruikt wordt. Aanbouwen: tegen den noordwand van het schip een portaal (XVI) met netgewelf, tegen den zuidmuur van het choor een grafkelder (XIX a), en tegen den zuidarm een rechthoekige uitbouw (XV d of XVI a). Angelustorentje. Zonnewijzer tegen een der steunbeeren van den zuidarm. Inwendig: kruisribgewelven over schip en noordbeuk; netgewelf over dwarspand en choor. De kerk bezit:

Doophek (XVII c).

Gesneden eiken heerenbank (XVIII b).

Orgel (1804, hersteld 1908).

Twee steenen (XVIII c) met opschrift in het choor.

[p. 198]

Grafzerken (XVI-XVIII), meerendeels bedekt.

Psalmbord (1663) en gebodenbord (XVII d), beide overschilderd.

Twee zilveren bekers (XVII c); dito schotel (1677); dito schaal (XVI d); tinnen beker (XVII c) en twee dito kannen (1790).

Wijzerplaat met belletje, inwendig tegen den toren.

Drie klokken, eene (1461), eene in 1627 gegoten door Peter van Trier en Wyllem Evers, en eene in 1743 door Cyprianus Crans Jansz.

Een houten grafmonumentje (1569) uit deze kerk bevindt zich thans in het Rijksmuseum te Amsterdam.

2. De r.k. kerk (H. Johannes de Dooper), gebouwd in 1853, bezit:

Drie koperen kronen (XVII c), waarvan eene groote met schildjes, afkomstig uit de St. Bavo te Haarlem.

f. Gebouwen van liefdadigheid en onderwijs.

Molenstraat, hoek Heerenstraat. Gebouw der voormalige Latijnsche school (1724-1878). Gevelsteen met: 1724.

g. Particuliere gebouwen.

Hoogstraat A 143. Baksteenen topgevel (XVIII b). Verlaatbak (1750).

Huis Belmonte. Familieportretten van het geslacht de Constant Rebecque. Overblijfselen van een in 1480 afgebrande kapel, ingericht tot familiegraf.

Een vergulde sleutel, in 1811 door den magistraat van Wageningen aan Napoleon aangeboden, bevindt zich in het Museum van Oudheden te Arnhem.