Vooys. Jaargang 2

[p. 28]

R.L.K. Fokkema
Historisch-kritische uitgave van Achterberg

In 1982 heeft mevrouw J.C. Achterberg-van Baak mij exclusieve toestemming verleend materiaal te verzamelen op basis waarvan te zijner tijd een historisch-kritische uitgave van de poëzie van Gerrit Achterberg het licht kan zien. Als gevolg daarvan heb ik in juni 1982 van het Letterkundig Museum te Den Haag de Achterberg-documentatie op het Instituut De Vooys te Utrecht voor onderzoek in depot gekregen. Dit onderzoek is inmiddels vrijwel voltooid. Mevrouw Achterberg heeft toegezegd ook haar Achterberg-archief voor onderzoek aan mij ter beschikking te stellen. Aan dit onderzoek zal ik binnenkort beginnen.

In 1982 is tevens uniek handschriftelijk materiaal van gedichten boven water gekomen. De eigenaar hiervan, die anoniem wenst te blijven, heeft toestemming verleend dat dit materiaal (kladjes en werkbladen) op het Instituut De Vooys bewerkt wordt met het oog op publikatie ervan. Het betreft het voorwerk van een achttal dichtbundels:

Sneeuwwitje (1949), Mascotte (1950), Cenotaaf (1953), Ode aan Den Haag (1953), Ballade van de gasfitter (1953), Autodroom (1953), Spel van de wilde jacht (1957) en Vergeetboek (1961).

Het vrijgekomen materiaal kan beschouwd worden als een zeer belangrijke aanvulling op mijn Varianten bij Achterberg (1973, tweede druk 1980) dat zich alleen kon baseren op drukvarianten. Tot nog toe is niet gebleken dat van de overige dichtbundels van Achterberg dergelijk materiaal is overgeleverd, afgezien van enkele handschriften en typoscripten die hebben gefungeerd als drukkerskopij en derhalve weinig of geen varianten vertonen.

Het thans beschikbare materiaal, aangevuld met jeugdverzen opgediept uit de correspondentie, is van dermate groot belang voor het inzicht in de vers-

[p. 29]

making van Achterberg, dat het een historisch-kritische uitgave van (een deel van) Achterbergs poëzie rechtvaardigt.

Dit zo zijnde heb ik besprekingen gevoerd met drs. H.T.M. van Vliet, hoofd van het Bureau Basisvoorziening Tekstedities van de Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen. Deze heeft zich bereid verklaard te bepleiten dat de KNAW de uitgave te zijner tijd financieel mogelijk maakt door haar een plaats te geven in de reeks ‘Monumenta Literaria Neerlandica’ die gefinancierd wordt door de KNAW. In de reeks is de historisch-kritische uitgave van de poëzie van J.C. Bloem verschenen in 1979, die van Leopold in 1983 (beide verzorgd door A.L. Sötemann en H.T.M. van Vliet), die van Nijhoff (verzorgd door W.J. van den Akker, G.J. Dorleijn en J.J. Oversteegen) zal verschijnen in de loop van 1986, en die van Achterberg zal in 1987 kunnen verschijnen.

Het werkplan ziet er als volgt uit:

1. Inventarisatie en verzameling van het materiaal.

a.	Opsporen van primair materiaal en verwerking ervan in het editiearchief. Afgezien van het reeds beschikbare materiaal is de kans niet uitgesloten dat nog andere privé-collecties belangwekkend materiaal bevatten.
b.	Verzamelen en bestuderen, excerperen en ordenen van de secundaire bronnen, waaronder zich tijdschrift- en uitgeversarchieven bevinden die ontsloten zullen moeten worden.

2. Bewerking van het materiaal.

a.	Transscriptie van het handschriftelijk materiaal, uittikken en collationeren van het primaire materiaal.
b.	Vaststellen van het definitieve presentatiesysteem. Aan de hand van proefgevallen is voorlopig gekozen voor een transscriptiesysteem en presentatievorm die overeenkomt met die welke G.J. Dorleijn heeft toegepast in zijn dissertatie over Leopoldmanuscripten die in juni 1984 zal verschijnen. Het betreft een synoptisch systeem, dat de verschillende fasen van het ontstaan van het gedicht duidelijk laat uitkomen. Het is niet onmogelijk dat bij nadere bestudering van het materiaal adaptaties van dit systeem noodzakelijk zijn.
c.	Toevoegen van de relevante secundaire gegevens, de commentaar, aan de primaire teksten.

3. Contrôle en persklaar maken van de kopij.

[p. 30]

Aan de realisering van het plan werken mee drs. G.J. Dorleijn en drs. Bert Veldstra. Van 1 maart 1984 neemt drs. Fabian Stolk deel aan het project als vervolg van zijn 7/10-aanstelling als faculteitsassistent (een zogenaamde doorstroompost). Het is de bedoeling dat hij een deel van het materiaal van analyserend en interpretatief commentaar voorziet, dat als dissertatie dienen kan.

Een ieder die materiaal (werkbladen, handschriften, typoscripten, drukproeven, brieven etcetera) voor de uitgave beschikbaar kan stellen, verzoek ik, nadrukkelijk mede namens mevrouw Achterberg, met mij contact op te nemen. Correspondentie-adres: Instituut De Vooys

postbus 80.091

3508 TB Utrecht

Handschrift van ‘Necrologie’ uit Cenotaaf.
ui de collectie-Achterberg van het Letterkundig Museum te Den Haag