Vlaanderen. Kunsttijdschrift. Jaargang 65
(2016)– [tijdschrift] Vlaanderen. Kunsttijdschrift–
Auteursrechtelijk beschermd
[pagina 24]
| |
Klein is fijn maar groot lang niet dood
| |
Small is beautifulPolis vond in maart van 2015 opnieuw onderdak bij het Vlaamse uitgeefhuis Pelckmans waar hij een nieuwe imprint Polis mocht opstarten voor kwaliteitsfictie én non-fictie, zoals hij dat jaren had gedaan voor De Bezige Bij Antwerpen. ‘De tijd van de grote uitgeefconcerns is voorbij’, oreerde Polis bij zijn aantredenGa naar eindnoot1. De realiteit van de boekenbusiness in Vlaanderen - en ook in Nederland - lijkt hem daarin gelijk te geven. Kleinere, lokale spelers zoals Pelckmans-Polis of Uitgeverij Vrijdag van Rudy Vanschoonbeek hebben ongetwijfeld aan belang gewonnen. Pelckmans lijfde recentelijk ook uitgeverij Van Halewyck (voor non-fictie) in en begon een aparte unit voor educatieve en academische non-fictie nadat het eerder al Abimo Jeugdboeken had opgeslorpt. Kortom, Pelckmans is de eerste nieuwe grotere onafhankelijke Vlaamse speler na het dominoeffect dat Polis' ontslag bij De Bezige Bij had veroorzaakt. ‘Kleinere, lokale spelers wonnen ongetwijfeld aan belang.’ Maar ook Vrijdag heeft aan slagkracht gewonnen nadat het personeel van de geliquideerde Linkeroever Uitgevers - dochter van Veen Bosch Keuning (VBK) België - overnam en ook Karl Drabbe van Pelckmans verwelkomde om zijn non-fictiepoot te versterken. Dat Vrijdag als distributeur de kleine maar spraakmakende Nederlandse onafhankelijke uitgeverij Das Mag in huis heeft, leidde na het enorme succes van Het smelt van romandebutante Lize Spit ongetwijfeld tot een boost van het uitgeversvertrouwen. En toch heeft Polis dus niet helemaal gelijk want Pelckmans moet nog bewijzen dat het overeind kan blijven in de krimpende boekenmarkt waar concurrerende media zoals film en tv naast sociale media en gaming, zeker de jongere lezers van het boek steeds meer weg houden. | |
Grote DrieSmall is beautiful maar tot nader order zijn het toch nog de Grote Drie - WPG, VBK en Lannoo - die in Vlaanderen het mooie weer maken, ook al is hun bedrijfsstructuur de laatste jaren sterk afgeslankt. Reculer pour mieux sauter heet zoiets in de lingua franca van vroeger: laten we ons beperken tot onze - hopelijke winstgevende - kernactiviteiten en snijden in het overtollige vlees, zo klonk het bij de grote uitgeefconcerns.  WPG - voluit Weekbladen Pers Groep - ging hierin het verst en behield alleen nog de kroonjuwelen, met De Bezige Bij als schitterendste diamant. Sinds Hugo Claus er kind aan huis was, blijft De Bij een baken voor de literaire meerwaardezoeker, met Vlaamse auteurs in de stal als Erwin Mortier, Stefan Hertmans, Peter Terrin, Yves Petry, David Van Reybrouck, Paul Claes, Mark Schaevers, Bart Van Loo en sinds kort ook Peter Verhelst. WPG stootte een hele | |
[pagina 25]
| |
rist uitgeverijen af - zoals Athenaeum, Querido en De Arbeiderspers - maar behield in Vlaanderen met Standaard Uitgeverij de winstgevende strips en jeugdboeken van Suske en Wiske tot De Kiekeboes, De Smurfen en De Rode Ridder. Ook de thrillers bij Manteau - met goudhaantje Pieter Aspe - zorgden voor de broodnodige inkomsten. Zelfs het Davidsfonds vond nu onderdak bij WPG. Kwestie van de uitgebreide adresbestanden te kunnen plunderen van de Davidsfondsleden, zoals kwatongen beweren? 
Karl Drabbe: van Pelckmans naar Vrijdag. (© Karl Drabbe)
Ondertussen legde de samenwerking met Mai Spijkers van Prometheus/Bert Bakker WPG ook geen windeieren: Prometheus-schrijfster Griet Op de Beeck is de absolute Vlaamse seller die met haar eerste drie boeken honderdduizenden exemplaren verkocht. Alleen David Van Reybroucks Congo en Stefan Hertmans' Oorlog en terpentijn zijn vergelijkbare successen maar zij wisten nooit met andere boeken even goed te scoren wat Op de Beeck met haar gespreksgroepachtige chick lit wel steeds lukt. Maar ook Tom Lanoye en Herman Brusselmans zijn Vlaamse Prometheus-auteurs die er nog altijd mee het mooie weer maken. Dat het binnen WPG serieus gerommeld heeft, bewijst de plotse overstap van WPG België-directeur Peter Quaghebeur naar zijn grote tv-liefdes Vier en Vijf, en de manier waarop de algemene WPG-directeur Koen Clement na zijn mislukte poging om VRT-baas te worden de handdoek in de ring smeet.     VBK is de grootste speler op de Nederlands- | |
[pagina 26]
| |
talige boekenmarkt sinds WPG uitverkoop hield van zijn dochters. Het helpt natuurlijk als je Dan Brown, Stephen King, Herman Koch of Joris Luyendijk in de aanbieding hebt maar ook in Vlaanderen zijn de Atlas Contact-auteurs (onder anderen Stefan Brijs en Dimitri Verhulst) en de thrillerschrijvers van Hautekiet (zoals Jo Claes en Jos Pierreux) graag gelezen gasten. 
Het smelt van Lize Spit: verfilming volgt. (© Das Mag)
Lannoo tenslotte heeft na de downsizing van WPG en VBK zich versterkt met onder andere Meulenhoff Boekerij en tracht nu dus met literaire fictie te scoren naast de vertrouwde lijn van kookboeken (Pascale Naessens) en politiek-historische non-fictie (memoires van politici). ‘Distributie en verkoop via internetkanalen zorgen voor kopbrekers.’ | |
Verhalen op het schermDe speerpunten van de literaire uitgeverijen zijn steeds meer verschoven van het prestigieuze literaire romanwerk naar kinder- en jeugdliteratuur én non-fictieboeken die langs andere mediakanalen dan de klassieke boekvorm tussen twee harde kaften kunnen worden gehypet. Iedereen vertelt immers verhalen of is er verslingerd aan: waarom dan blijven zweren bij het vertrouwde verdienmodel van de traditionele boekvorm? In eerste instantie zijn de Grote Drie op zoek gegaan naar verhalen via het scherm, het kleine van tv en smartphone of het grote van het filmscherm en de tablet. Meestal is het boek de aanleiding voor een tv- of filmadaptatie maar steeds meer worden boeken geschreven in functie van tv-series of een verfilming. Denk maar aan de successen van Pascale Naessens, Lieve Blanquaert, Jan Leyers, Jeroen Meus, Pieter Aspe en Toni Coppers - en Jef Geeraerts een tijdje terug - maar ook van Lize Spit en Griet Op de Beeck die binnenkort worden verfilmd. Vroeger waren de verhalen op het scherm spin-offs van de klassieke boeken maar steeds meer worden passende dragers gezocht bij sterke verhalen. Uitgevers begeleiden hun auteurs bij het zoeken naar die geschikte dragers nog voordat het verhaal dus effectief wordt uitgeschreven. Je kan het vergelijken met de synopsissen van films die eerst worden gescreend voordat de synopsis effectief wordt uitgeschreven tot een scenario en nog later verfilmd. Ondertussen kijken de uitgevers met argusogen naar de ontwikkelingen op de digitale markt. E-boeken krijgen weliswaar geen vaste voet aan de grond, zeker in Vlaanderen niet waar het e-boek amper 3 procent van de totale boekenomzet vertegenwoordigt. Maar de distributie en de verkoop van de fysieke boeken via internetkanalen als bol.com en google - eerder dan via de reguliere boekhandel - zorgen voor kopbrekers. De winstmarges van uitgevers en boekhandelaars komen door de inhaligheid van deze internetwinkels erg onder druk te staan. Ook daar speelde de kleine Nederlandse start up Das Mag onlangs een pioniersrol toen het weigerde met google in zee te gaan omdat de internetreus teveel van de boekopbrengst wou inpikken. Das Mag haalde Lize Spit trouwens aan boord nadat het haar meer gage - lees: royalties van minstens 15 procent van de boekenprijs in plaats van de courante 10 procent - had beloofd voor haar debuut. Dat Das Mag geen infrastructuur en geld heeft voor degelijke eindredactie waardoor het sterke boek van Spit minstens 100 bladzijden te lang is, is een ander paar mouwen. Maar wie maalt er om intrinsieke literaire kwaliteiten als het kostenplaatje klopt? # Frank Hellemans is literatuurcriticus en doctor in de Germaanse filologie. Hij doceert Journalistiek en Mediageschiedenis aan de Media School van Thomas More Mechelen. Hij is medewerker van Ons Erfdeel en van de boekensite van Knack.be. Hij schreef onder andere het boek Echte mediaprimeurs. Een communicatiegeschiedenis (LannooCampus, 2015, 7e druk). |
|