|
| |
| |
| |
Bonnefantenmuseum Maastricht. (© RR)
| |
Bonnefantenmuseum Maastricht
Een kunstbaken aan de stroom
‘Trajectum ad Mosam’ luidt de Latijnse naam voor de Nederlandse stad Maastricht, ‘oversteek bij de Maas’. Zeven bruggen telt Maastricht, waarvan de meest recente de Hoge Brug is, een voetgangersbrug over de Maas. De brug, gebouwd in 2003 naar een ontwerp van de Luikse architect René Greisch, verbindt de historische binnenstad van Maastricht met de nieuwe wijk Céramique op de andere oever. Van op de brug springt de met zink beklede koepeltoren van het museum, een ontwerp van de Italiaanse architect Aldo Rossi, meteen in het oog.
| |
Hedendaagse kunst in hedendaagse omgeving
Het Bonnefantenmuseum ligt in het architecturaal interessante stadsdeel Céramique. Op het oude fabrieksterrein van de Société Céramique is, onder supervisie van architect Jo Coenen, een totaal nieuwe wijk verrezen. Kantoorgebouwen en wooneenheden wisselen af met winkels en openbare gebouwen. Architectonische blikvangers zijn ondermeer een appartementsgebouw in rode baksteen en een torengebouw van Alvaro Siza, La Fortezza een ontwerp van de Zwitserse architect Mario Botta, Résidence Sonneville, een ontwerp van Bob van Reeth en het Centre Céramique, dat de stadsbibliotheek, het gemeentearchief en Europees Journalisten Centrum huisvest. De keuze van Aldo Rossi (1931-1997) als architect voor het Bonnefantenmuseum sluit hier mooi bij aan. Het museum opende in maart 1995 de deuren en telt vier bouwlagen en een losstaande, gezichtsbepalende toren aan de Maas. Opvallend is de beroemde trapstraat waarlangs de bezoeker de tentoonstellingsruimten, samen ruim 4.000 m2 expositieoppervlakte, bereikt. Op de begane grond zijn de meeste publieksruimten: entreehal, museumwinkel, auditorium, café en torenzaal.
| |
Oude kunst
Het Bonnefantenmuseum gaat terug op het Provinciaal Museum voor Oudheden, geopend in 1884. De kern van deze collectie bestaat uit middeleeuwse religieuze voorwerpen en Maaslandse houtsculptuur. Ook vroeg-Italiaanse schilderkunst uit de periode 1300-1600 en ZuidNederlandse schilderkunst uit de periode circa 1475-1625 is te bewonderen. De collectie Jeanne en Willem Neutelings, in permanente bruikleen gegeven aan het Bonnefantenmuseum, vormt er de hoeksteen van. De vaste collectie wordt aangevuld met tijdelijke tentoonstellingen. Zo liep er in het voorjaar van 2015 een expositie met werk van Henri de Fromantiou, een
| |
| |
17de-eeuwse stillevenschilder, geboren in Maastricht. In 2016 volgt een tentoonstelling van de middeleeuwse religieuze houtsculpturen van de ‘Meester van Elsloo’. Met die naam wordt een groep anonieme beeldsnijders aangeduid, die rond 1500 actief waren in Nederlands en Belgisch Limburg en het aangrenzende Duitse gebied.
Aldo Rossi, zonder titel (The Museum Maastricht), 1995. (© Eredi Aldo Rossi, collectie Bonnefantenmuseum, Peter Cox)
| |
Én hedendaagse kunst
Imi Knoebel, Eigentum Himmelreich, 1983. (© Pictoright Amsterdam 2015, Peter Cox, Bonnefantenmuseum)
Daarnaast biedt het museum de bezoeker ook een omvangrijke collectie hedendaagse kunst van internationaal gerenommeerde kunstenaars. Belangrijke deelcollecties daarbinnen zijn werken die aansluiten bij Arte Povera, Minimal Art en conceptuele kunst. Het museum bezit werken van onder andere Joseph Beuys, Marcel Broodthaers, Jan Dibbets, Luciano Fabro, Gilbert and George, Iannis Kounellis, Sol LeWitt, Robert Mangold, Mario Merz, Bruce Nauman, Robert Ryman en Richard Serra. Ook hier wordt de eigen collectie aangevuld en afgewisseld met tijdelijke tentoonstellingen. Naar aanleiding van de twintigste verjaardag van Aldo Rossi's ‘Museo di Maastricht’, werden de voorbije zomer 100 prenten van de Italiaanse architect en kunstenaar tentoongesteld, aangevuld met tekeningen en schilderijen uit particuliere collecties.
| |
BACA: eigen accenten in de collectie
De BACA, de Bonnefanten Award for Contemporary Art, is een award die het Bonnefantenmuseum sinds 2000 tweejaarlijks uitreikt. De prijs gaat telkens naar een levende kunstenaar met een uitzonderlijk oeuvre en een betekenisvolle invloed. Aan de prijs is een geldbedrag van 50.000 €, een publicatie en een solotentoonstelling in het Bonnefantenmuseum verbonden. De BACA is de belangrijkste prijs voor internationale beeldende kunst in Nederland. Winnaars waren onder andere Neo Rauch (2002), John Baldessari (2008) en Francis Alÿs (2010). De jury bestaat telkens uit experts uit binnen- en buitenland. De keuze voor kunstenaars met internationale uitstraling vormt meteen het eigen accent in de collectie hedendaagse kunst. Kunst is mondiaal geworden en die lijn zal ook in de toekomst worden doorgetrokken, aldus Paula van den Bosch, conservator hedendaagse kunst. Voor het Bonnefantenmuseum is er niet één kunstgeschiedenis, maar een veelheid van artistieke stromingen, verspreid over de wereld. Door meer aandacht te schenken aan artistieke oeuvres uit niet-Westerse regio's tracht het museum die artistieke diversiteit voor het voetlicht te brengen. Dat de BACA in 2014 voor het eerst werd toegekend aan een kunstenaar uit Latijns-Amerika, Laura Lima, is dan ook veelbetekenend. Voor de BACA-editie van 2016 wil de jury een winnaar uit China voor het voetlicht brengen.
‘Bonnefantenmuseum ligt in het architecturaal interessante stadsdeel Céramique.’
| |
Blikvangers
Francis Alys, Shoe Shine, video still, 2004. (© Peter Cox, Bonnefantenmuseum)
Bij een rondgang door de museumzalen sprongen enkele kunstwerken er bovenuit. Eerste blikvanger is Eigentum Himmelreich, 1983, van de Duitse kunstenaar Imi Knoebel (1940). De zaalvullende installatie is een hommage aan collega-kunstenaar en zielsverwant Giese, die zich op 32-jarige leeftijd in zijn atelier van het leven beroofde. Beide kunstenaars kenden elkaar van hun studententijd aan de academie
| |
| |
van Düsseldorf en deelden de voornaam (of bijnaam) ‘IMI’. Voor deze installatie gebruikte de kunstenaar materialen uit het atelier van Giese, die hij samenbracht tot een ogenschijnlijk chaotisch geheel. Eigentum Himmelreich, wat zoveel betekent als ‘eigendom van het hemelse rijk’, probeert te tonen hoe kunst kan ontstaan vanuit gewone materialen die door een andere context een nieuwe betekenis krijgen. Knoebels werk sluit aan bij de Amerikaanse minimal art. Het werk ademt ook de geest van leermeester en kunstenaar-sjamaan Joseph Beuys.
Grayson Perry, The Walthamstow Tapestry, 2009. (© Collectie Bonnefantenmuseum, Peter Cox)
Van Francys Alÿs, geboren in Antwerpen in 1959 als Francis De Smedt, zijn er de video's Guards en Shoeshine te zien. Guards toont de bekende Londense toeristische attractie vanuit het standpunt van de alomtegenwoordige beveiligingscamera's en laat het geluid van de stampende laarzen uitgroeien tot een fascinerende soort ‘dans van de macht’. De video Shoeshine, waarin een gardesoldaat aandoenlijk toegewijd zijn laarzen poetst tot ze vlekkeloos blinken, is een soort poëtische aanvulling en correctie op het laarzengedreun van Guards. De vitrine met schetsen en de tinnen soldaatjes opgesteld in de belendende ruimte, vervolledigen het geheel. Het werk dat hier te zien is, is karakteristiek voor de lucide kunst van Francis Alÿs die leeft en werkt in Mexico City: eenvoudig en tegelijk gelaagd, politiek en maatschappelijk betrokken maar ook doordrongen van lichtheid en poëzie.
Het monumentale The Walthamstow Tapestry van Grayson Perry, winnaar van de Turner Price 2003, is met zijn 15 bij 3 meter een echte blikvanger. De naam Walthamstow verwijst naar een buitenwijk van Londen, waar Perry een aantal jaren een atelier had. Het tapijt kan van links naar rechts ‘gelezen’ worden. Het begint met een bloederige geboortescène en schetst verder de verschillende levensstadia van de mens tot aan zijn dood. Die levensloop van de mens wordt doorkruist met talloze afbeeldingen van commerciële merknamen, de iconen bij uitstek van onze consumptiemaatschappij, en van mensen in hun dagdagelijkse bezigheden: skaten, de hond uitlaten, kinderen naar school brengen, oorlog voeren... Tussendoor vaart een boot versierd met de namen van financiële instellingen in zwaar water, ‘een narrenschip’, volgens Perry. Het tapijt biedt een fascinerende spiegel van de wereld waarin we leven. Het is gebaseerd op een uitvergrote tekening van Grayson Perry en is geweven in de weverij Flanders Tapestries in Wielsbeke bij Kortrijk (B).
| |
Tentoonstellingen
Nog tot en met 31 januari 2016 loopt de tentoonstelling ‘CERAMIX. Keramiek in de kunst van Rodin tot Schütte’ te zien. In samenwerking met het museum La Maison Rouge (Parijs) en het museum Cité de la Céramique van de beroemde Sèvres fabrieken zijn meer dan 250 keramische topstukken uit internationale museum- en particuliere collecties samengebracht. Het gaat om werk van kunstenaars in de 20ste en 21ste eeuw waaronder Matisse, Rodin, Picasso, Thomas Schütte en Ai Weiwei. Vernieuwend werk omdat deze kunstenaars nieuw en vrijer gebruik maken van het materiaal. Die vernieuwing zet zich ook door in de opstelling van de tentoonstelling waarbij zowel chronologisch als thematisch gewerkt wordt, in combinatie met enkele monografische zalen die zijn ingericht in nauwe samenwerking met de kunstenaars in kwestie, onder wie Johan Creten en Klara Kristalova. In het voorjaar 2016 reist de tentoonstelling naar Parijs en Sèvres. Bonnefanten plant van februari tot juni 2016 een solotentoonstelling van Grayson Perry. Naast wandtapijten zullen ook keramiek, gietijzeren sculpturen, tekeningen en films te zien zijn. Het werk van Perry zal in het Bonnefantenmuseum onderverdeeld worden in vijf thema's Religie & mythologie, Identiteit & gender, Kunst & kunstwereld, Klasse & consumentisme, Conflict & Oorlog.
| |
Bonnefanten Hedge House
In Wijlre, op zowat 20 km van Maastricht ligt het Kasteel Wijlre, het landgoed van het echtpaar Jo en Marlies Eyck. Het kasteel, de tuinen en het door Wiel Arets ontworpen paviljoen Hedge House vormen één geheel. Ze werden in 2012 door Jo en Marlies Eyck ondergebracht in een onafhankelijke stichting, de Bonnefanten Hedge House Foundation. De Foundation werkt nauw samen met het Bonnefantenmuseum uit Maastricht, dat de collectie beheert en verantwoordelijk is voor de inhoudelijke programmering van twee exposities per jaar in Wijlre. De collectie is rijk en gevarieerd en bevat naast werk van kunstenaars als Ad Dekkers en Peter Struycken ook schilderijen en sculpturen van bijvoorbeeld Ben Akkerman, Rob van Koningsbruggen, Richard Long, Jan Schoonhoven en Carel Visser. Maar ook kunstenaars van de jongere generatie als Jean-Marc Bustamante, Leo Vroegindeweij, en Joëlle Tuerlinckx werden aangekocht. In de tuin van het kasteel vindt de bezoeker werken die in dialoog staan met de natuur, zoals de sculptuur Gebroken Cirkel van Ad Dekkers, of de omgevallen boom van Giuseppe Penone.
Geert Swaenepoel, filosoof, is redactiesecretaris van Kunsttijdschrift Vlaanderen en van Zacht Lawijd, literair-historischtijdschrift.
| Meer informatie over het Bonnefantenmuseum en Bonnefanten Hedge House vindt de geïnteresseerde lezer op de respectievelijke websites: www.bonnefanten.nl en ww.hedgehouse.eu |
|
|
Auteursrechtelijk beschermd