[nummer 307]
Intro
Patrick Auwelaert
De Nederlandse schrijver-performer Jules Deelder schreef het al: ‘Jazz was. Jazz is. Jazz blijft.’ (Jazz, De Bezige Bij, Amsterdam, 1992) Historische woorden als je ze toepast op België, waar jazz vandaag levendiger is dan ooit. Nemen we alleen nog maar de jazzfestivals onder de loep, dan valt op dat bijvoorbeeld Jazz Middelheim - afgelopen augustus aan zijn 25e editie toe - met onverminderd elan doorgaat op de ingeslagen weg, terwijl andere zoals Jazz Brugge, Blue Note Festival (Gent) of Parkjazz (Kortrijk) nog maar aan hun tweede of vierde editie toe zijn. Kortom, het aantal jazzfestivals in ons land stijgt, terwijl de gevestigde waarden nauwelijks aan kracht inboeten. Enerzijds valt het toenemende succes van jazz in België te verklaren door de verbeterde opleidingsmogelijkheden voor jazzmuzikanten in spe, anderzijds door de kruisbestuiving of crossover die jazz onder invloed van internationale tendensen aanging met andere muziekstijlen, in een poging zich te hernieuwen en aldus een nieuw of groter publiek aan te boren. Want hoe dan ook: jazz in zijn ‘pure’ vorm blijft nog altijd voorbehouden aan een relatief kleine groep luisteraars.
Die kruisbestuiving of crossover blijkt bij nader inzien een proces dat zich niet alleen in de jazzmuziek zelf lijkt te hebben voltrokken, maar ook interdisciplinair. Concreet wil dit zeggen dat jazz tegenwoordig steeds meer samenwerkingsverbanden aangaat met andere artistieke disciplines. Jazz zoekt met andere woorden steeds meer andere oorden op. Dat dit nieuwe muzikale concepten met zich meebrengt, die op hun beurt weer nieuwe generaties luisteraars aanspreken, is dan ook bijna vanzelfsprekend. Omgekeerd geldt trouwens hetzelfde: nogal wat beoefenaars van niet-muzikale artistieke disciplines betrekken jazz bij hun creaties, in een poging deze te verruimen of ze een meerwaarde te geven. Enkele voorbeelden van de laatste jaren: de theaterproductie Jack Sels Project (2003), een coproductie van Theater Zuidpool uit Antwerpen met theater Antigone uit Kortrijk en De Werf in Brugge, met live jazz. Ander voorbeeld: op 20 en 21 februari 2004 liet de Brusselse literaire vereniging Het Beschrijf de Litouwse hoofdstad Vilnius kennismaken met enkele Vlaamse auteurs, die in hun optreden werden bijgestaan door het jazztrio van gitarist Peter Hertmans. Of nog: de cd Stones (2001) van saxofonist Ben Sluijs en pianist Erik Vermeulen is ontstaan uit een opdracht voor muziek bij een rondleiding langs de sculpturen van het Antwerpse Middelheimpark. Sporen van jazz zijn anders gezegd tegenwoordig in zowat alle uitingen van kunst en cultuur terug te vinden. Nochtans lieten tal van Belgische dichters, schrijvers, schilders, beeldhouwers, componisten en andere scheppende kunstenaars zich soms decennia geleden al inspireren door jazz. Alleen gebruikte men daar toen nog niet het nu modieuze begrip ‘crossover’ voor.
Kortom, een stand van zaken drong zich op. Deze is na een lange voorbereidingstijd nu eindelijk beschikbaar in de vorm van dit themanummer en bestaat grosso modo uit twee delen: een overzicht van het huidige Belgische jazzlandschap, gevolgd door een reeks bijdragen waarin vooral de klemtoon ligt op het interdisciplinaire. Komen aldus aan bod: jazz en klassieke muziek, jazz en fotografie, jazz en beeldende kunsten, jazz en literatuur. Met als toetje en naar aanleiding van het zilveren jubileum de geschiedenis van Jazz Middelheim, met de klemtoon op de Belgische deelnemers eraan. Volledigheid hebben wij met dit themanummer - om praktische redenen alleen al - overigens niet betracht. Zo komen bijvoorbeeld de interdisciplinaire tandems jazz en film, jazz en theater of jazz en dans niet aan bod. De opgenomen teksten pretenderen ook inhoudelijk niet volledig te zijn. Ze wensen slechts een beeld te geven van alles wat er zoal bewoog en beweegt in en rond jazz in België dat zo'n belangrijke rol speelde in de ontwikkeling van de Europese jazz. Aan de andere kant hopen wij dat deze bijdragen de eerste aanzet mogen vormen tot meer uitgebreide studies op dit vlak.
Tot slot willen we onze dank betuigen aan enkele mensen en instanties voor hun onmisbare hulp bij het totstandkomen van dit nummer. In de eerste plaats dank aan de auteurs en fotografen, die op ons verzoek een bijdrage leverden. Dank ook aan Nancy Auwelaert voor de redactionele ondersteuning bij het samenstellen van dit nummer, en aan Mark Coppey van de dienst Pers & Communicatie VRT-Radio, die ons bereidwillig foto's bezorgde uit het rijke archief van de VRT. Verder ook dank aan iedereen die ons informatie bezorgde die nuttig bleek voor de invulling van dit themanummer. Een extra woord van dank willen we ten slotte richten aan Rik Bevernage, Filip Delmotte en alle medewerkers van kunstencentrum De Werf in Brugge, niet alleen voor hun logistieke hulp, maar ook voor het enthousiasme waarmee zij hulp boden toen wij tijdens de samenstelling van Jazz in België. Een interdisciplinaire benadering een beroep op hen deden.
Auteursrechtelijk beschermd